‘Zo hou je méér geld over aan het eind van de maand’

‘We zien geld soms als de bron van alle kwaad. Maar geld is uiteindelijk maar een middel, je kan het ook voor je laten werken’

Vinden mensen dat niet heel erg lastig, hun uitgaven bijhouden en met geld bezig zijn?

AD: ‘Er zijn natuurlijk altijd mensen die het fijn vinden om dit allemaal uit te zoeken, maar de meeste mensen willen echt niet de hele tijd met hun geld bezig zijn. Het kost moeite en mentale inspanning. Tegelijk willen ze wél een goed gevoel hebben over hun geld en willen ze grip krijgen op hun uitgaven. Daarom zit er niets anders op dan je er toch eens over te buigen. Het is een vervelend klusje dat gewoon af en toe gedaan moet worden om jezelf mentale rust te geven. De ervaring leert me dat het loont: het zal je mental accounting beïnvloeden, je gaat er anders door denken. Het begint bij bewustwording: wat geef je uit, waaraan geef je het uit, wat zijn je valkuilen?’

En waarom trap je erin?

AD: ‘Ja, vraag je af: waarom doe ik dat eigenlijk? Wat wil ik daarmee bereiken? Wat zit daaronder? Verveel ik me? Voel ik me ergens niet prettig over? Probeer ik iets te compenseren of op te lossen door die aankopen? Ga ook na of je iets doet “omdat het zo hoort”. Je denk misschien dat je moet sparen, omdat iedereen dat doet. Maar als je geen doel in je hoofd hebt, is dat moeilijk. Waar wil je voor sparen? Als je een doel hebt, gaat dat gemakkelijker. Leren loskomen van die vele kleine uitgaven kan je bijvoorbeeld leren door te gaan sparen voor een mooie tas of een mooie reis … Dat geeft moed.’

Een beter geldbeheer heeft veel te maken met zingeving: waar wil ik mijn geld aan besteden? Net zoals je zou zeggen: waar wil ik mijn tijd aan besteden? Hoe kan ik mijn leven zinvoller maken?

AD: ‘Exact. We staan vaak negatief tegenover geld. Geld staat dan symbool voor zorgen, tekort of al het kwaad van de wereld. Je voelt je slachtoffer “van een systeem”. Maar geld is uiteindelijk maar een middel, je kan het ook voor je laten werken. Vraag je dus af: wat betekent geld voor mij? Wat kan ik er allemaal mee doen? Kijk hoe het jou zin en rust kan geven. Dat is een positievere invalshoek.’

‘Er zal vast weer een nieuwe crisis komen, dat is onvermijdelijk. Door te focussen op één bepaald probleem, zijn we ongetwijfeld weer andere dingen uit het oog verloren’

Mensen zijn niet alleen hun eigen geldoverzicht kwijt, ook mondiaal is het moeilijk begrijpen hoe de financiële wereld tegenwoordig draait. Zo voorspellen sommige denkers dat er onvermijdelijk nog een bankencrisis aankomt. In 2008 zeiden velen: we zagen het niet aankomen. Dat kan zich dus weer herhalen. Wat is de psychologie achter dat gegeven?

AD: ‘Achteraf is het altijd gemakkelijk om terug te kijken. Hindsight is 20-20, zeggen we: achteraf bekeken heb je een perfect zicht. Achteraf zie je de lijn tussen alle stipjes en denk je: goh, dat we dàt niet gezien hebben! Zo gek! Tegelijk is het moeilijk om dat overzicht te behouden als je er midden in zit. De wereld is zo complex geworden, wie behoudt nog overzicht? Tien jaar geleden was dat zeker moeilijk, omdat het toezicht toen erg los was. Dat is nu iets beter. Als je mensen loslaat, zijn ze geneigd dingen uit te proberen die misschien voor hen erg goed zijn, maar voor het systeem minder.

Verder speelt ook het kuddegedrag. Je denkt: als iedereen het doet, moet het wel goed en veilig zijn. Dat blijkt zeker niet zo te zijn. Bovendien zit je in een bubbel. Dat maakt een crisis ook vaak erger, juist door de schrikreactie van mensen, die ook nog eens op elkaar reageren. Iemand haalt uit angst zijn geld weg bij de bank en iedereen doet ‘m na. Je denkt niet meer na voor jezelf, maar laat je gedrag bepalen door de groep. Dat gevaar zit er altijd in.

Er zal vast weer een nieuwe crisis komen, dat is onvermijdelijk. Maar door de vorige crisis focussen we nu misschien op één aspect van de financiële wereld, in de hoop dat dit nooit meer zou gebeuren, en zien we daardoor iets anders totaal over het hoofd. Je kent dat bekende onderzoek waarbij mensen naar een filmpje kijken en gevraagd worden het aantal ballen die in beeld komen te tellen. Ergens midden in de film komt een gorilla in beeld. Achteraf blijken velen die niet gezien te hebben. Als je heel erg op iets gefocust bent, zie je andere evidente dingen gewoon niét. Zo werken onze hersenen nu eenmaal. We letten met z’n allen op de ballen en voor je het weet staat er ergens een gorilla te trommelen die we allemaal niet hebben gezien.’

Meer lezen? Psychologeld, waarom we stoppen met denken als we beginnen met uitgeven. Anna Dijkman & Chris Zadeh (Maven Publishing)

 

Geld & Gemoedsrust (Hoe maakt geld écht gelukkig?) is het thema van ons dossier deze maand. Lees Psychologies, herfsteditie 2019 – vanaf 27 september in de winkel.