‘Zo hou je méér geld over aan het eind van de maand’

‘Mijn ervaring is dat als je je bewuster wordt van wat je uitgeeft, je spontane koopgedrag zal veranderen’

Je maakt ons in je boek alert op onze mental accounting, onze mentale boekhouding. Wat is dat precies?

AD: ‘Mental accounting is de manier waarop je losweg in je hoofd bijhoudt wat je uitgeeft. Die bepaalt mee je betaalgedrag. Een voorbeeld: als je een theaterticket kocht voor twintig euro en je aan de kassa ontdekt dat je het onderweg verloren bent, dan zal je niet zo gemakkelijk een nieuw kaartje kopen. Maar als je nog geen kaartje kocht en je aan de kassa ontdekt dat je onderweg een briefje van twintig euro bent verloren en er zit nog twintig euro in je portemonnee, dan zal je dat kaartje wel kopen. Terwijl je net zo goed twintig euro kwijt bent. Alleen is volgens je mental accounting die som voor dat kaartje al besteed, dus dat doe je geen twee keer. Je neemt dus een andere soort beslissing, ook al kom je aan het eind van de rit gelijk uit.

Die mental accounting is overigens lang niet altijd slecht, het is ook een manier om een beetje in je hoofd bij te houden wat je grosso modo uitgeeft. Alleen is het niet altijd even nuttig. Omdat we daar niet zo consequent in blijken te zijn.’

Het betekent dus niet letterlijk dat we potjes moeten bijhouden voor ons huishoudbudget? 

AD: ‘Nee, het gaat niet concreet over geld verdelen over potjes of envelopjes – huur, voeding, kleding, … – maar het verwijst wel naar een vaag idee over hoeveel we waaraan besteed hebben en of we bereid zijn daar nog bovenop te doen of niet. Zo zal onze mentale boekhouder voor voeding vinden dat de komkommers te duur zijn om ze deze week te kopen, maar vijf minuten later vindt onze mentale boekhouder voor kleding dat die afgeprijsde schoenen van 75 euro een koopje zijn. Ook al had je geen schoenen nodig, toch ervaar je het voor je kledingpotje als een goeie deal. Maar eigenlijk ben je het overzicht kwijt en gebeuren je geldbestedingen niet erg logisch. Op die manier glipt er meer geld tussen onze vingers dan we beseffen.’

Het gaat er niet zozeer om dat we zuiniger worden, maar wel bewuster?

AD: ‘Klopt. Neem de beruchte latte-factor. Uiteraard wil ik geen vingertje opsteken en zeggen dat je geen lekkere koffie mag drinken onderweg. Het gaat er alleen om dat je beseft hoeveel geld je op een dag, of samengeteld op een week, maand of jaar aan zulke zaken besteedt en of dat wel is wat je wil. Misschien kan je elke dag boterhammen meenemen naar je werk, maar als je er bewust meerwaarde in ziet om die latte te halen of een lekkere lunch te kopen, en het jou dat extra geld waard is, dan kan je daar bewust voor kiezen en ervan genieten. Maar als je niet echt doorhebt dat je dat doet en denkt: waar blijft mijn geld toch, dan is dat lastiger. Net zo verlies je misschien geld omdat je te vaak in het rood gaat staan, boekenbonnen vergeet om te ruilen of maandelijkse online abonnementen openhoudt waar je niets mee bent. Mijn ervaring is dat als je je bewuster wordt van wat je uitgeeft, je mentale boekhouder daar ook rekening mee zal houden en je spontane koopgedrag zal veranderen.’

Een van de problemen is dat we door die slordige mental accountant en die vele betaalmiddelen het overzicht verliezen. Wat doen we daaraan?

AD: ‘Het enige wat je kan doen, is je uitgaven een keer bijhouden. Ik vergelijk het met mensen die graag kilo’s willen afvallen: het enige wat eigenlijk echt werkt, is jezelf durven te confronteren met wat je gedurende een hele dag in je mond stopt. Dat kost moeite en tijd, maar het is pas als je er echt voor gaat zitten, dat je weet wat je echt uitgeeft en wat het je waard is. Er zijn overigens ook apps die je daarbij kunnen helpen.

De ervaring is dat als je het allemaal onder ogen ziet, je een beter inzicht hebt in waar je geld naartoe gaat. Je hebt misschien in je hoofd dat je per maand zo’n vijfhonderd euro uitgeeft aan boodschappen, maar als je het natelt blijkt het gemiddeld achthonderd euro. Als je dat weet, houdt je mentale boekhouder dat mee in het oog. Je kan dan ook nagaan: koop ik te veel onzinnige of luxedingen? Of heb ik het gewoon te laag ingeschat? Moet ik een grote bedrag voorzien? Verder raad ik aan één keer per jaar eens goed door je financiën te gaan: wat betaal ik aan verzekeringen? Welke abonnementen heb ik nog lopen die ik niet gebruik? Wat is me de betaling niet meer waard? Of kan dat niet goedkoper? Heb ik nog boekenbonnen liggen?’