Zen…? Niks voor mij
Geen quick fix
Echte rust houdt in dat emoties noch vermeden noch ingehouden worden. Zoals er goede en slechte cholesterol is, bestaat er voor de nerveuze, beweeglijke en andere superactieve mensen onder ons ook goede en slechte kalmte. De eerste is een soort rusttoestand waar je zelf in stapt en die voortvloeit uit je persoonlijke behoefte. De tweede wordt je opgelegd, door anderen of door jezelf. Om dat onderscheid te kunnen maken, stelt psychiater Hahusseau voor om te kijken naar hoe je erbij zit in een rusteloze situatie. Wat betekent rusteloosheid voor jou? Voor de ene gaat het erom dat je altijd bezig bent, overal opduikt en je nooit overgeeft aan het far niente. Voor de andere betekent het steeds in beweging zijn, creatieve plannen maken of vooruitlopen op projecten. Voor een derde is het pure stress en opgejaagdheid uit tijdtekort of onzekerheid. Vervolgens ga je na hoe je in deze rusteloze situatie uitputting zou kunnen voorkomen. ‘Het belangrijkste is dat je altijd een moment van bezinning voorziet om te bepalen wat je nodig hebt om een teveel te compenseren. Dat is voor iedereen anders. Het leidt nergens toe om jezelf te verplichten om een halfuur op een meditatiekussen te zitten “omdat het moet”, als je liever een wandelingetje gaat maken of een bad neemt’, zegt ze. Iets wat Alice, 32 en theatermaakster, graag had gehoord voor ze zichzelf een maand lang elke avond verplichtte de ogen te sluiten op een matje. ‘Zachte muziek, geurkaarsen… Niks kon me helpen om te ontspannen, ik bleef me voelen als een dier in een kooi. Iedereen lacht ermee als ik zeg dat meditatie me doodzenuwachtig maakt, en toch is het zo.’
Als de zoektocht naar wijsheid en onthechting soms leidt tot het tegendeel van wat het beoogt of wat je ervan zou verwachten, dan komt dat ook omdat “spiritualiteit” te vaak herleid wordt tot enkele technieken en methodes om een zogezegd nirwana te bereiken. ‘In alle grote religieuze tradities loopt elke innerlijke weg langs momenten van discomfort en zelfs van benauwdheid of angst’, zegt Jacques Arènes. ‘Want het gaat erom om gewoontes, conditioneringen en zekerheden aan te pakken en daar is niks makkelijks, snels of comfortabels aan. Maar omdat het anders en meer als een quick fix wordt voorgesteld, worden mensen lastig en denken ze dat ze het verkeerd doen of waardeloos zijn, omdat ze geen vooruitgang boeken. En dan hebben we het nog niet gehad over die mensen die in de ontkenning gaan en een heleboel ongewenste zaken onderdrukken, waardoor ze overkomen als de vreedzaamheid en tolerantie zelve, terwijl ze vanbinnen juist ontzettend gevoelig en empathisch zijn.’
Je sluit dus beter vrede met de persoon die je bent en laat sereniteit of evenwicht als groot ideaal beter varen. ‘Sereniteit kan een resultaat zijn, maar nooit een doel’, merkt therapeute Anne-Marie Benoît nog op. ‘Laten we niet vergeten dat kalmte en evenwicht zich in de eerste plaats vertalen in een soort psychische rust, de positieve en rustige toestand waarin je bent als je in overeenstemming en vrede bent met jezelf.’ Fijn als je van die momenten kan bereiken en dat wil met het voorbijgaan van de jaren misschien al wel eens makkelijker lukken. En dan nog kan een gewoon akkefietje met de buren of een slecht bericht van de arts die rust alweer even snel verstoren. En dat is maar normaal ook. Of we nu een rustige of onrustige natuur hebben, mens zijn we en zullen we altijd blijven.
