Wat zeggen dromen over jou?

DE DROOMONDERZOEKER

‘Voor mijn proefschrift heb ik onderzocht of we nachtmerries kunnen behandelen met lucide dromen. En ja, dat blijkt te kunnen’ 

Psychiater Victor Spoormaker promoveerde op het thema nachtmerries aan de universiteit Utrecht en werkt nu als onderzoeker aan het Max Planck Instituut in München: ‘Toen ik klein was had ik veel last van nachtmerries, werd ik achtervolgd door monsters, criminelen, allerlei. Mijn moeder gaf me de tip om me een volgende keer dat ik achtervolgd werd in mijn droom om te draaien en te zien wat dat zou geven. Ik heb dat inderdaad gedaan, heb de achtervolgers weggejaagd en ik realiseerde me daarbij ook dat ik aan het dromen was. Dat was mijn eerste zogenaamde lucide droom. Ik was een jaar of acht. Tijdens mijn studie kwam ik erachter dat mensen in een slaaplab onderzoek deden naar lucide dromen. Dat boeide me en zo ben ik in dat gebied gerold.’

Wetenschappelijk onderzoek

‘Bill Domhoff, een Amerikaans onderzoeker aan de universiteit van Santa Cruz, heeft veel onderzoek gedaan naar de inhoud van laboratoriumdromen. Als je mensen in het lab wakker maakt en vraagt wat ze op dat moment dromen, blijkt dat de meeste dromen die we hebben huis-, tuin- en keukendromen zijn. Ze gaan over zorgen en gedachten die je ook overdag hebt. Er gebeuren natuurlijk wel eens bizarre dingen in dromen, maar dus niet zo vaak. Er bestaat wetenschappelijk onderzoek rond dromen, maar niet veel. We weten nog niet precies wat er in het brein gebeurt als we aan het dromen zijn. Je kan dromen niet bestuderen zoals bijvoorbeeld aandacht of geheugen; je kan mensen vragen om bewust ergens aan te denken, maar dromen heb je niet onder controle.’

Nachtmerries aangepakt

‘Voor mijn proefschrift heb ik onderzocht of we nachtmerries kunnen behandelen met lucide dromen (dromen waarin je je bewust bent dat je droomt, nvdr). Ik deed dat op een kleine groep van een twintigtal mensen, met vragenlijst- en dagboekonderzoek. Daaruit bleek dat dat inderdaad kon. Alleen bleek luciditeit niet per se noodzakelijk, sommige mensen rapporteerden spontane verandering in hun nachtmerries, omdat ze bijvoorbeeld overdag over een oplossing hadden nagedacht. Als mensen last hebben van nachtmerries gaat het vaak om vergelijkbare dromen: bijvoorbeeld steeds weer achtervolgingsbeelden. Dat betekent dat een achtervolgingsscenario in hun geheugen is gebrand waardoor ze bij het ene beeld precies weten wat er in het volgende beeld zal gebeuren. Het kritieke punt is om dat te doorbreken. Je kan leren bewust in te grijpen in je droom. In de droom zelf, maar je kan ook overdag bewust een ander einde bedenken aan je droom en je dat tien keer per dag voorstellen. Zo doorbreek je dat patroon.’

De betekenis van dromen

‘Over de betekenis van de droominhoud zelf is nog heel weinig geweten, er zijn enkel een aantal hypotheses. Mij lijkt het vreemd dat een droom een symbolische betekenis zou hebben. Maar dat neemt niet weg dat iedereen vrij is om zelf met die inhouden te werken. Je kan zelf een betekenis aan je dromen geven, maar dat betekent nog niet dat dromen op zich een betekenis hebben. Dat zei slaaponderzoeker van het eerste uur William Dement uit Stafford ook al: het is net zoals met gezichten herkennen in wolken. We zoeken betekenis in het misschien niet-betekenisvolle. Als je een betekenis ziet in een droom of een gezicht ziet in een wolk, betekent dat niet dat die wolk echt een gezicht heeft of een droom een betekenis. Maar je kan het zien, ermee spelen, erover uitwisselen, … Een bizarre droom kan een aanleiding voor je zijn om iets over jezelf te ontdekken. Wat niet wil zeggen dat als je iemand voor je krijgt met depressieve symptomen, of angstsymptomen, of posttraumatische stresssymptomen, dat het dan de beste optie is om zijn dromen te gaan bekijken. Je kan je beter afvragen: hebben die dromen nog een functie of wil ik ervan af? Zeker als ze je slaap verstoren. Dan kan je beter dan de inhoud te analyseren, het verloop van het verhaal aanpassen. En daarmee je gedrag veranderen zoals je dat in gedragstherapie ook doet met dingen uit het gewone leven.’

Goed om te weten: Begin 2018 komt er van Victor Spoormaker een kinderboek uit: Middernacht, als de monsters komen, met illustraties van Alette Straathof (Luitingh-Sijthoff, 2018)