#WeToo, 3 maanden later

‘Iemand die niet-begrensd is, wordt niet gerespecteerd. Je kan het heel spijtig of oneerlijk vinden, en toch zitten mensen zo in elkaar, dat zie je al bij kinderen. Daarom is jezelf leren begrenzen zo belangrijk’ – Rika Ponnet, seksuologe

Strafbaar of niet?

Sommige kritische stemmen vragen zich af of we in de hele #MeToo-discussie niet te veel op één hoop gooien en we niet eerst moeten beginnen om voor een gerichte aanpak verschillende vormen van wangedrag van elkaar te onderscheiden. Sommige zaken zijn strafbaar, andere niet. ‘Ik zou zeggen: ja en tegelijk ook nee’, zegt Bieke Purnelle. ‘Natuurlijk is verkrachting strafbaar en moeten er daarvoor meldpunten en procedures zijn. Absoluut. Maar maakt dat de andere gebeurtenissen onschuldig? Veel getuigenissen gaan net over gebeurtenissen waarmee je juridisch niets kan. Die grijze zone van wat juridisch niet strafbaar is, is misschien wel het grootste probleem. Wat als bijvoorbeeld een choreograaf aan jonge danseressen vraagt om naakt auditie te doen? Vanuit hun onzekere, kwetsbare positie durven die meisjes daar niet nee tegen te zeggen. Is daar juridisch iets gebeurd dat strafbaar is? Nee. Maar is het oké?

Er zijn veel nuances in het verhaal, en toch zie je telkens dezelfde mechanismes terug: los van de ernst van de feiten, gaat het bijna altijd over macht: ik heb hier zin in en ik kan dat doen, want ik heb macht over deze persoon. Wat zit er achter dat gedrag? Daar gaat het om.’ Je kan niet samenleven op basis van alleen wetten en regels. Er moet een moraal rond zijn. De vraag moet zijn: hoe gaan we met elkaar samenleven, op een gelijkwaardige manier? ‘Daarom moeten we uitzoomen’, zegt Bieke Purnelle. ‘En kijken welke blinde vlekken er allemaal zijn in onze samenleving die maken dat mensen zich zo gedragen. We moeten de machtsstructuren onder de loep gaan nemen. Wat de verhouding tussen mannen en vrouwen betreft, die is helaas nog altijd gestoeld op een patriarchaal systeem. Hoe ver we ook staan in de emancipatie, die is verre van voltooid. Er zijn overigens ook gevallen bekend waarin machtige vrouwen op een gelijkaardige manier grenzen van mannelijke werknemers overschrijden. De kwestie macht – die zich naast fysiek ook economisch of sociaal kan vertalen – is hier dus wel degelijk essentieel.’

Persoonlijke verantwoordelijkheid

‘Je kan uit dit hele verhaal geen algemene regels trekken’, zegt ook seksuoloog en relatiedeskundige Rika Ponnet. ‘Elke situatie van grensoverschrijdend gedrag is anders, we kunnen niet veralgemenen. Maar wat elke situatie gemeen heeft is dat er een subjectieve grens overschreden is. Wat we daarom vooral zullen moeten beseffen is dat we in contacten tussen mannen en vrouwen allemaal een verantwoordelijkheid dragen. Niet enkel tegenover wat we doen naar anderen toe, maar ook tegenover onszelf. Een grens wordt in een intiem contact maar gerespecteerd als die ook aangegeven wordt. Iemand die niet-begrensd is, wordt niet gerespecteerd. Je kan het heel spijtig of oneerlijk vinden, en toch zitten mensen zo in elkaar. Dat zie je al van kindsbeen af: een kind dat niet begrensd is, is een kind dat over zijn grenzen laat gaan. En dat bijgevolg niet krachtig genoeg is om aan te geven: tot hier en niet verder. Of in de verwarring geraakt over het al dan niet zelf verantwoordelijk zijn.’

Waarmee ze niet wil zeggen dat vrouwen die grensoverschrijdend gedrag hebben ervaren, hun grens dan maar beter hadden moeten aangeven. ‘Ik vind misbruik verschrikkelijk, laat dat duidelijk wezen’, zegt ze met klem. ‘Als je in je opvoeding niet hebt meegekregen dat je als meisje je grens mag aangeven en er is je op een of andere manier iets aangedaan, dan is dat verschrikkelijk. Mijn hart bloedt als ik zulke verhalen hoor. Altijd. Ik wil vrouwen zeker niet afvallig zijn, integendeel, ik vind dat er juist meer solidariteit mag zijn. Alleen wil ik de nadruk in plaats van op de slachtofferrol – waarin vrouwen al veel te lang zitten – net op hun kracht leggen. Opdat je zou kunnen omgaan met deze problematiek, is het belangrijk jezelf als pro-actief te zien: ik heb de competenties, het vermogen, de mogelijkheden om er vanaf nu anders mee om te gaan. Dus als je me vraagt: welke stap hebben we nu te zetten, dan is dat mijn boodschap aan vrouwen: stap uit de slachtoffercultuur, want daar hebben we al lang genoeg in gezeten. Ik wil een boodschap van empowerment geven.’