Weg met het teveel!

Constante nieuwsflashes op je telefoon, een overload aan informatie, te veel events en massa’s leuke dingen om te kopen. Onze hersenen kunnen onmogelijk aan al die dingen tegelijk aandacht besteden, we geraken overbelast en verliezen onze focus. De remedie: minderen.

Tekst Sigyn Elst

‘Voor elke scheet een online profiel aanmaken en bij een volgend bezoek je wachtwoord niet meer kennen’, zegt een vriendin. ‘Te veel informatie’, zegt een ander. ‘Meer events dan er dagen in de week zijn’, gilt nummer drie. Sinds enkele dagen vraag ik aan vrienden en kennissen of zij, net als ik, ook wel eens verzuchten dat alles te véél is. Ik zie blikken van herkenning. Mijn omgeving klaagt niet enkel over de workload of – vooral de mensen uit het onderwijs en de zorgsector – geestdodende administratie die er naast hun kerntaak bijkomt, ik hoor ook ergernis over te veel series die je nog zou moéten zien en zelfs moordgedachten aan het adres van organisaties die je ongewenst nieuwsbrieven en promoberichten zenden. Waarom hebben zo veel mensen het gevoel dat ze overspoeld worden of rusteloos zijn als opgejaagd wild? Is het leven ingewikkelder geworden?

Ons brein is in staat om flexibel met informatie om te gaan, zegt psycholoog en neurowetenschapper Daniel Levitin in zijn boek Een opgeruimde geest. ‘Maar onze hersenen hebben zich ontwikkeld in een wereld die veel simpeler was en waarin er veel minder informatie op ons afkwam dan nu het geval is. Onze aandachtsfilters raken nu veel eerder overbelast’, stelt hij. Succesvolle mensen zoals CEO’s van grote bedrijven, politici of filmsterren betalen anderen als externe filter, weet Levitin. ‘Deze succesvolle mensen laten veel van de dagelijkse afleidingen van het leven door anderen afhandelen, zodat ze hun aandacht kunnen richten op datgene waar ze op dat moment mee bezig zijn. Ze lijken volledig in het hier en nu te leven.’

De gewone stervelingen die zich niet zo’n externe aandachtsfilter kunnen veroorloven, dienen zelf paal en perk te stellen bij wat hun hersenen op een dag aankunnen. Doen we dat niet, dan ontstaat er overbelasting en stress. ‘Een cruciaal punt dat ik niet genoeg kan benadrukken is dat aandacht een grondstof met een beperkte capaciteit is – er zijn vaste grenzen aan het aantal dingen waar we aandacht aan kunnen besteden’, zegt Levitin.

 

Multitasken

Studies stellen dat 60 tot 90 procent van de doktersbezoeken stress-gerelateerd zijn. Heel vaak heeft dat te maken met stress op het werk, zo bleek eind 2019 nog uit cijfers van de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV). Meer dan één op de drie werknemers kampt met problematische stress, het hoogste cijfer ooit gemeten. ‘De werkstress zet niet alleen een domper op het werkplezier, ook de balans tussen werk en gezin kan hierdoor onder druk komen te staan’, waarschuwde de SERV.

Belangrijk om hierbij te vermelden is dat, naast onze banen, ook de huidige levensstijl bijdraagt aan dat gevoel van overspannenheid. Door de komst van moderne technologie doen we tegenwoordig onze bankzaken terwijl de baby een dutje doet en de paar minuten die je moet wachten in de rij in de coffeeshop worden niet meer benut om doelloos rond te kijken – nochtans is dat erg rustgevend – maar om snel je mails te checken. Mensen denken dat ze effectief bezig zijn, maar dat is niet zo. Iedere statusupdate die je leest op Facebook, iedere tweet of sms die je krijgt, concurreert met de aandacht die je op dat moment aan iets anders zou kunnen geven. We denken dat we dat allemaal tegelijk kunnen afhandelen, maar de realiteit toont iets anders: onderzoek aan de universiteit van Harvard stelt zelfs dat onze drang om te multitasken ertoe leidt dat we tot 40 procent minder productief worden en ons IQ met 10 punten verlaagt.

 

Wat wil ik?

Dat gevoel van cognitieve overbelasting overkwam ook Nele Colle, auteur van het boek JOMO, the joy of missing out, dat ze schreef nadat ze rechtop krabbelde na een burn-out. Op het moment dat bij haar het licht uitging had ze het gevoel aan de rand van een snelweg te staan waar iedereen aan tweehonderd kilometer per uur overheen raasde. Die snelweg stond voor alle informatie die op haar afkwam, de sociale druk van verwachtingen, status en de druk om ‘mee’ te zijn. Kijkend naar al dat zotte geraas ging ze op zoek naar het antwoord dat voor haar de redding bleek: wat wil ik eigenlijk? ‘Ik zat op dat moment redelijk diep, stelde mezelf existentiële vragen en had bij momenten zwarte gedachten’, zegt Colle. ‘Door op zoek te gaan naar antwoorden voelde ik dat ik mijn levensplezier wilde terugvinden. Ik ben gaan focussen op iets dat ik graag deed en ook goed kon. In mijn geval was dat opruimen. Door op te ruimen kreeg ik terug grip op de dingen en daarnaast besefte ik ook hoeveel spullen ik had die me ooit een moment van geluk hadden bezorgd, maar die telkens opnieuw door andere spullen moesten vervangen worden om opnieuw geluk te voelen. Ik heb als een gek opgeruimd en heb massa’s spullen weggedaan, dingen die ik trouwens nooit meer heb gemist’, zegt ze. ‘Op een zeker moment ben ik een vriendin gaan helpen die ook was uitgevallen met een burn-out en die er zelf niet in slaagde om spullen van de ene kast naar een andere kast over te brengen. Ik heb die klus voor haar geklaard en besefte daarna dat ik daar iets mee moest doen. Ik wilde ondernemen.’ Colle startte in bijberoep als opruimcoach en schreef een boek over haar ervaringen. Daarin legt ze uit hoe je door bewust nee te zeggen tegen shopimpulsen, tegen het gevoel om altijd mee te moeten zijn, of de druk om de perfecte mama te zijn, jezelf kan bevrijden. ‘Je mist uiteindelijk altijd meer dan je kan meemaken. Eens je dat beseft, is het minder moeilijk om nee te zeggen en je daar verder niet meer druk over te maken. De fear om iets te missen maakte plaats voor joy in het niet-meegaan met alle impulsen die de wereld op je afvuurt. Wat ik tegen mezelf zeg als ik dreig te hervallen? Ik stel me nu regelmatig de vraag waarom ik iets doe of wil doen en of het om de juiste reden is. Het gevoel dat anderen daar anders een oordeel over zouden hebben, is nooit de juiste reden, want dat zuigt je leeg.’

 

Het simpele leven

Mensen lijken meer dan ooit nood te hebben aan meer vat op hun leven, het gevoel dat wat ze willen en wat ze doen het gevolg is van bewuste keuzes in plaats van iets dat hen ‘overkomt’. Sommigen voelen vandaag daarom zelfs een nostalgisch verlangen naar het leven dat hun grootouders hebben geleid, dat wellicht geen ver-weg-vakanties en twee auto’s voor de deur opleverde, maar op zijn minst duidelijker was in de rolverdeling – en daardoor simpeler lijkt.

Anderen zijn bereid om eenvoud in een virtuele wereld op te zoeken. De Japanse gamedesigner Yu Suzuki, onder gameliefhebbers een naam die klinkt als een bus, lanceerde recent het langverwachte sluitstuk van een reeks van drie games en hij situeert Shenmue III (een avonturen- en kung fu-game dat het verhaal vertelt van de zoektocht van een jonge gevechtssporter naar de moordenaar van zijn vader) in het jaar 1987, met een hoop verwijzingen naar die tijdsgeest. Die staat voor hem symbool voor ‘de laatste jaren van de oude tijd’, liet hij optekenen in een interview. ‘Alles veranderde daarna: voor de komst van de moderne technologie die vandaag de plak zwaait, wist iedereen nog grotendeels hetzelfde, want we kregen allemaal dezelfde informatie. De charme van dat tijdperk, de onschuld ervan in zekere zin, is voor mij een nooit aflatende bron van inspiratie.’

Wie liever in de echte wereld een manier zocht om terug naar de onschuld te gaan is de Zwitserse auteur Rolf Dobelli die in zijn pas verschenen boek Het Nieuwsdieet beschrijft hoe hij komaf maakte met de overload aan informatie waar hij dreigde onder te bezwijken: hij zette zichzelf op een radicaal nieuwsdieet en kreeg daarbij niet alleen heel veel vrije tijd in return maar vooral rust in zijn hoofd en zijn leven. Nieuws beïnvloedt je aandacht nog lang nadat je het geconsumeerd hebt, zegt Dobelli. ‘Verhalen en beelden uit het nieuws spoken nog uren later in je hoofd rond en onderbreken telkens weer je gedachten.’

‘Informatie is tegenwoordig geen schaars goed meer – aandacht echter wel’, zegt hij. ‘Waarom gaan we daar zo onverantwoord mee om? Met je gezondheid, je reputatie of je geld ga je toch ook niet zo verkwistend om. Seneca verwonderde zich daar tweeduizend jaar geleden al over. Als het om ons geld gaat, aldus de grote filosoof, zijn we gierig. Als het echter om onze tijd gaat, zijn we maximaal verkwistend – hoewel tijd het enige goed is waarbij we echt gierig zouden moeten zijn.’

 

Meer en indringender

Volgens een onderzoek van de American Psychological Association lijdt de helft van alle volwassenen aan stresshormonen die veroorzaakt worden door de consumptie van nieuws, staaft Dobelli zijn persoonlijke experiment. Dat is volgens hem niet verrassend, want in de afgelopen decennia zijn twee dingen radicaal veranderd: ten eerste consumeren we duidelijk meer nieuws dan vroeger en ten tweede zijn de nieuwsberichten steeds indringender en meer schokkend. ‘Professor Graham Davey, hoofdredacteur van de Journal of Experimental Psychopathology, bevestigt dat deze twee veranderingen vaak schadelijke effecten op de mentale gezondheid van de nieuwsconsumenten hebben’, zegt Dobelli die aanraadt om al het nieuws te weren uit je leven en enkel naar boeken te grijpen om geïnformeerd te geraken over de wereld. ‘En wees gerust’, zegt hij daarbij, ‘als er echt iets belangrijks gebeurt, hoor je dat hoe dan ook wel, zelfs als je in een tegen nieuws beschermde bunker leeft.’

 

Meer lezen?

• Een opgeruimde geest, omgaan met de stortvloed aan informatie die dagelijks op je afkomt, Daniel Levitin (Atlas Contact, 2014)
• Jomo! *the joy of missing out, Nele Colle (Borgerhoff & Lamberigts, 2018)
• Het Nieuwsdieet. Omgaan met de overload aan informatie, Rolf Dobelli (Spectrum, 2020)