Zijn we niet wat we denken?

In je boek leg je haarfijn uit dat geheugenfouten niet beperkt blijven tot mensen met alzheimer of hersenschade. Geheugenfouten zijn de geldende norm, niet de uitzondering. Zou je kunnen stellen dat ons geheugen een bron is van fake news, waarheden die ons beter uitkomen en waar we zelfs in gaan geloven?

JS: ‘Fake news refereert natuurlijk naar actuele nieuwsbronnen. Wat ik onderzoek, gaat meer over valse informatie op basis van vervormde herinneringen. Ons geheugen zal na verloop van tijd je herinneringen over allerlei feiten ‘updaten’ en de ‘echte’ herinnering overschrijven. Je overschrijft je oorspronkelijke herinnering, waarna het niet meer mogelijk is om er nog anders over te denken. Elke keer dat je een herinnering oproept, krijg je toegang tot de laatste versie, niet de originele. Wat dat betreft, heeft fake news min of meer dezelfde bedoeling: feiten veranderen zodat, als je er de volgende keer over nadenkt, het valse nieuws de plaats heeft ingenomen van het feit. Daarom heeft fake news de enorme potentie om een verwoestende impact te hebben op hoe mensen de realiteit benaderen. Interessant onderzoek toonde aan hoe moeilijk het is om foutieve informatie te vergeten of te corrigeren. Zelfs als iemand je vertelt dat een bepaald nieuwsfeit fout is, is het toch moeilijk om er vanaf te geraken. Ook blijkt dat hoe sensationeler het nieuws is, hoe gemakkelijker we het onthouden, los van het feit of het waar is of niet. Dat komt omdat sensationeel nieuws gepaard gaat met emotie en dat zijn dingen die het geheugen erg leuk vindt. De gecorrigeerde versie, die vaak saaier en minder spectaculair is, kan daar niet tegenop. Het is emotioneel minder sterk en zal als herinnering sneller wegebben.’

Lieg je als je werkelijk gelooft in jouw waarheid, jouw verhaal?

JS: ‘Herinneringen zijn ook sociale constructies. Als we samen zitten met familie en vrienden, en vertellen over een voorval dat we samen hebben meegemaakt, krijgen we meer informatie en meer details dan met de herinnering die gebaseerd is op onze eigen ervaring alleen. We interpreteren vervolgens als een groep. “Dit is wat het voor ons betekent, dit is ons verhaal.” Daar is niets mis mee. Het probleem is dat een herinnering gekidnapt en gemanipuleerd kan worden.’

(…)

Lees het vervolg van dit interview in de mei-editie van Psychologies, nu in de winkel