‘Wat je zegt, ben je zelf’

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wie heeft de sleutel tot een liefdevolle relatie in de hand? Wij allemaal, zo blijkt. Volgens Patricia van Lingen, relatietherapeute en coach, vormt spiegelen de belangrijkste pijler om te stoppen met drama in relaties. Door te spiegelen, krijg je inzicht in waarom je iets zegt, doet en voelt, en ga je van hard naar hart in al je contacten. Durf jij te kijken?  

Tekst Valérie Du Pré – Beeld Shutterstock

‘We zijn geneigd om alles buiten onszelf te leggen. Als we ons ergeren, ligt het aan de buurvrouw, het weer, de bus die te laat is. De uitdaging is om de switch te maken van extern naar intern’
Patricia van Lingen, relatietherapeute en auteur

Sommige signalen mag je niet negeren. Toen ik een tijd geleden zowel professionele contacten als vriendinnen enthousiast hoorde vertellen over de School voor Relaties en de spiegelmethode die daar centraal staat, besloot ik mij in te schrijven voor het trainingstraject. De eerste groepssessie was amper een halfuur bezig of daar was mijn eerste ergernis al. De trainer vroeg naar onze kijk op een bepaalde situatie, maar toen ik mijn visie deelde, leek niemand mij te zien of te horen.

Het groepsgesprek ging gewoon verder, alsof mijn woorden er nooit waren geweest. Toen een andere deelnemer niet veel later mijn visie herhaalde en er wél werd ingehaakt, voelde ik mijn hartslag versnellen. Mijn wangen werden warm, ik voelde boosheid branden in al mijn cellen. Praatte ik te stil, te onduidelijk, te Gents? Of vonden ze mij allemaal een onnozele trien, nu al? Later die avond zou ik ontdekken dat ik daar, op dat moment, een waardevolle spiegel kreeg. ‘Iedere heftige emotie die de ander bij jou oproept, zegt iets over jezelf. Je ergert je omdat je iets herkent wat van jezelf is’, verduidelijkte Patricia van Lingen, coach, relatietherapeute en oprichter van de School. ‘Je voelt je niet gezien en niet gehoord. Wat zegt dit over jezelf? Hoe goed luister jij naar jezelf?’

Terug naar de imprint

We zien de dingen niet zoals ze zijn, we zien de dingen zoals wíj zijn. ‘De buitenwereld ziet er voor iedereen anders uit’, zegt Patricia van Lingen. ‘De manier waarop jij kijkt naar de dingen die buiten jezelf gebeuren, vertelt veel over jezelf, over de bril waar jij doorheen kijkt, over jouw conditioneringen en werkelijke behoeften. Voor sommigen is de wereld een plek vol kansen, voor anderen een bol vol gevaren. Je ziet de dingen zoals alleen jij ze ziet. Dé waarheid bestaat dus niet.’

Wat voor de één voelt als een afwijzing, is voor de ander een uitnodiging om een tandje bij te zetten. Wat ons raakt in de buitenwereld weerspiegelt de blauwe plekken die vanbinnen zitten. In haar boek Wat je zegt, ben je zelf. De kracht van spiegelen stelt Patricia van Lingen dat die blauwdruk van hoe we in het leven staan – onze imprint – wordt gevormd tijdens onze eerste zeven levensjaren. Daar krijgen we veel goeds en moois mee van onze omgeving, maar daar ontstaat ook pijn en tekort. Situaties die ons als kind hebben gekwetst, of die we niet begrepen, vormen blauwe plekken of ‘hapjes’ in onze imprint. We dekken die toe met dikke lagen bescherming, maar de pijn blijft en heeft een effect op hoe we de dingen op volwassen leeftijd ervaren en aanpakken.

Als ik mij erger aan het feit dat ik geen reactie krijg, wil dat zeggen dat er ergens in mij een oude pijn is geraakt. De groep spiegelt mij op dat moment. Maar in plaats van de spiegel met beide handen vast te pakken en goed te kijken, vinden we het gemakkelijker om te wijzen. Patricia van Lingen: ‘We zijn geneigd om alles buiten onszelf te leggen. Als we ons ergeren, ligt het aan de buurvrouw, het weer, de bus die te laat is. Ook geluk proberen we buiten onszelf te halen. Je partner moet je gelukkig maken, je huis, de complimentjes van anderen. Pas als je bereid bent om de switch te maken van extern naar intern, ben je op de goeie weg.’

Probeer het maar eens: terwijl je wijst naar de ander, wijzen er drie vingers naar jezelf. Dé basis voor het herstellen van elke relatie is het herstellen van je innerlijke relatie. ‘Natuurlijk heeft de ander ook een eigen stuk, maar dat kan je nooit veranderen. Als je daarop gaat wachten, of als je gaat wijzen, verzand je heel snel in ruzie of conflict. Dan verzand je in ‘gelijk’ in plaats van in ‘geluk’. Wil je werkelijk vanuit je hart geven aan een ander, dan zul je moeten leren hoe je je eigen pijn uit je imprint zelf kan opvullen.’

Wat voor de één voelt als een afwijzing, is voor de ander een uitnodiging om een tandje bij te zetten. Wat ons raakt in de buitenwereld weerspiegelt de blauwe plekken die vanbinnen zitten.

Van hard naar hart

Als je spiegelt, kijk je naar wat er meespeelt in je onbewuste. Je kijkt naar je imprint, naar je conditionering, naar wat je als kind hebt geleerd en gezien. Je leert kijken door de spiegel heen en ziet de ander zoals die werkelijk is, terwijl jij je bewust wordt van wat de ander je over jezelf terugspiegelt. Zo kan je niet alleen veranderen wat je ziet, je kan ook veranderen wat je voelt en de verantwoordelijkheid daarvoor nemen. ‘Iedereen kan een liefdevolle relatie creëren’, onderstreept van Lingen. ‘Niet een handjevol gelukzakken of een enkeling, we kunnen het allemaal. Dan heb ik het niet zozeer over een liefdevolle relatie met een partner, maar over de relatie met jezelf. Door te spiegelen en jezelf te helen, word je liefdevoller naar jezelf. Daar begint alles mee. Liefdevolle relaties met anderen zijn dan een gevolg.’

Is spiegelen moeilijk? Nee. Is er moed voor nodig? Absoluut. Eerst probeer je je ergernis in één woord of maximaal één zin te vatten. Vervolgens spiegel je je ergernis aan de hand van drie vragen: doe ik dat naar anderen, doe ik dat naar/met/tegen mezelf, welk gevoel geeft de ergernis mij? Zodra je je bewust wordt van je eigen pijnstukken, zakt de ergernis en kan je liefdevol communiceren in plaats van te wijzen of uit je sloffen te schieten.

Ga je bovendien actief aan de slag met je inzichten, dan kan de wonde genezen en verdwijnt de ergernis volledig. Resultaat: minder drama, meer empathie. ‘Elke spiegel is een cadeautje, een kans om jezelf beter te leren kennen en te groeien’, aldus van Lingen. ‘Vroeger was ik zelf zeer goed in het negeren van signalen. Maar vroeg of laat krijg je die dingen toch in je gezicht gekwakt. Dat is het mooie aan het leven: eerst krijg je een kiezelsteen, negeer je die dan krijg je een grotere steen en uiteindelijk ligt er een rotsblok. Dan kan je niet anders dan luisteren.’

Wat je hebt geleerd, gezien en gevoeld als kind, bepaalt voor een groot deel hoe je je later verhoudt tot jezelf en anderen. Meer hoef je als ouder niet te horen om in angstzweet uit te breken. Want je doet je best, maar je laat ook wel eens steken vallen, zelfs meer dan eens. Heb je je kind ongewild opgezadeld met levenslange kwetsuren? ‘Blijf alsjeblieft niet hangen in schuldgevoel, daar schiet niemand iets mee op, en je kind al zeker niet’, stelt Patricia van Lingen. ‘Door je verantwoordelijkheid te nemen en je oude pijn te helen, zet je je kind aan om hetzelfde te doen. Zo kan je patronen doorbreken en vermijd je dat die worden doorgegeven aan volgende generaties.’

Middelvinger

Anderhalf jaar na die eerste training is spiegelen voor mij al bijna een reflex. Ik heb geleerd dat niemand mij pijn kan doen tenzij ik dat zelf toelaat. Dat ik niet op zoek moet gaan naar een schuldige maar naar een manier om zelf verantwoordelijkheid te nemen als ik verandering wil zien. Dat zelfonderzoek geen navelstaarderij hoeft te zijn maar concreet kan bijdragen tot minder conflict – met mezelf en mijn omgeving. En dat ik, als ik gezien en gehoord wil worden, in de eerste plaats mezelf naar waarde moet schatten.

Maar soms heb ik schijt aan al dat gespiegel. Als ik een middelvinger krijg in het verkeer, wil ik er het liefst ook één in die achteruitkijkspiegel gooien. Waarom zou ik voor elke ongelikte beer zelf verantwoordelijkheid moeten nemen? Van Lingen lacht: ‘Dat heb ik ook wel eens. Dan denk ik: moet ik nu alweer naar mezelf kijken? Spiegelen zorgt er niet voor dat die ongelikte beer verdwijnt maar wél dat de lading eraf gaat zodat jij er zelf minder last van hebt. Je moet het dus in de eerste plaats voor jezelf doen. Alle tijd en energie die je zo bespaart, kan je besteden aan leuke dingen doen of je liefde delen met iemand. Ik heb de eerste dertig jaar van mijn leven veel tijd verloren aan drama. Dat is zonde. Ik ben nu zestig en ik wil de tijd die mij nog rest niet meer doorbrengen in drama. Ik ben blij dat ik nog amper weet hoe het voelt om in conflict te gaan.’

‘Spiegelen zorgt er niet voor dat die ongelikte beer verdwijnt maar wél dat de lading eraf gaat zodat jij er zelf minder last van hebt. Je moet het dus in de eerste plaats voor jezelf doen’
Patricia van Lingen, relatietherapeute en auteur

Je emoties hebben, niet zijn

Liefdevol communiceren is een schone kunst, maar ook in kwaadheid schuilt veel kracht. Ergernis, frustratie en woede vormen vaak de motor voor verandering in de wereld. Kijk maar naar alle marsen voor het klimaat, voor mensenrechten, tegen seksisme. Worden we niet te mild en te begripvol als we elke ergernis systematisch wegspiegelen? Patricia van Lingen: ‘Het is niet omdat je de lading eraf haalt, dat je geen actie kan ondernemen. We moeten meer gewoon waarnemen wat we voelen, zonder dat we het gevoel worden.

Een van de grootste leermeesters op dat vlak is Nelson Mandela. Een journalist vroeg hem: ‘Hoe is het mogelijk dat u De Klerck de hand heeft geschud terwijl hij u 27 jaar heeft gevangen gezet?’ Hij zei: ‘Als ik eraan denk wat hij mij heeft ontnomen, kan ik zo boos worden. Maar dat is niet wat ik doe. Ik neem waar dat ik die gevoelens heb. Ik bén mijn emoties niet, ik héb ze.’ Dat zijn wij kwijtgeraakt in onze maatschappij. Wij haken ons vast en denken dat we vanalles moeten met onze emoties. Je kan ze ook gewoon observeren. En wil je er echt mee aan de slag, ga dan spiegelen. Ik heb hoop voor de toekomst. Ik zie in mijn praktijk veel jonge mensen met nieuwe, frisse ideeën. Prille twintigers die openstaan om te spiegelen, die bereid zijn om naar zichzelf te kijken. Het zou fantastisch zijn als onze kinderen dat van thuis uit meekregen.’

MEER LEZEN?

Wat je zegt, ben je zelf. De kracht van spiegelen, Patricia van Lingen (Lannoo, 2019).

Hoe je een liefdevolle relatie ontwikkelt, lees je in haar eerste boek: de bestsellerRelateren kun je leren (Lannoo, 2012).