Hoe vermijd je vriendschaps-stress?

Wist je dat we om de zeven jaar de helft van onze vriendschappen omruilen? Dat betekent dat veel vriendschappen op een gegeven moment spaak lopen. Maar hoe beëindig je eigenlijk een vriendschap? En hoe bouw je er één op? Wat betekent ghosting en mag je dat met je vrienden doen? Staan vriendschappen, ondanks het feit dat we ze meer dan ooit waarderen, juist heel erg onder druk? 

Tekst Anne Wislez – Beeld Shutterstock

‘Vriendschap is een van onze grootste bronnen van stress, zo blijkt uit onderzoek. Vooral ambivalente vriendschap: contact met mensen die we graag hebben, maar toch ook weer niet helemaal’ – Selma Franssen, auteur van Vriendschap in tijden van eenzaamheid

De positieve psychologie is ervan overtuigd: vriendschappelijke banden doen ons deugd. Verscheidene onderzoeken tonen aan dat mensen die goeie vrienden hebben minder stress ervaren en veerkrachtiger in het leven staan. Vrienden dragen bij tot een gevoel van belonging, zingeving, zelfwaardering en vertrouwen.

We kiezen onze vrienden op basis van (vaak onbewuste) noden, vaak vanuit herkenning, en hebben gemiddeld 3,5 echte vrienden in ons leven. ‘We zoeken vooral vrienden om onszelf te bevestigen en ons vergezeld te voelen in onze levenskeuzes en de ideeën die we hebben over de wereld, werk, opvoeding, relaties. Doe ik er goed aan om deze relatie op te geven? Te verhuizen? Mijn job op te geven?’, zegt klinisch psycholoog en therapeut Saverio Tomasella. ‘Omdat ze in hun bezorgdheid eerlijk mogen zijn, kunnen echte vrienden ons aanvullen in zaken die we zelf missen, of ons helpen angsten of vooroordelen te overwinnen.’

‘Het bijzondere aan vriendschappen is dat ze vrijer zijn dan vele andere relaties’, zegt Selma Franssen, auteur van het nieuwe boek Vriendschap in tijden van eenzaamheid. ‘Vriendschappen zijn minder genormeerd dan liefdes- of familierelaties, we hebben er minder expliciete verwachtingen over. Vriendschappen zijn ook niet exclusief; je kan zo veel vrienden hebben als je wil en je kan met de ene vriend iets heel anders doen dan met de andere. Verschillende vrienden brengen ook andere dingen in je naar boven; met sommige vrienden ben je uitbundig en vrolijk, met andere diepzinnig. Elke vriendschap kan je vormgeven zoals je wil.’

En toch is niet iedereen zo maar je vriend. ‘Als je mensen vraagt wat een goede vriend voor hen betekent, dan antwoorden ze meestal twee dingen’, merkt Franssen op. ‘Ten eerste iemand die voor me klaarstaat wanneer ik die nodig heb. En ten tweede: iemand bij wie ik mezelf kan zijn, bij wie ik geen masker hoef te dragen of me anders voordoen dan ik ben.’ Dat laatste ontwikkel je niet zo snel. ‘Onderzoek toont aan dat we ongeveer tweehonderd uren met iemand moeten hebben doorgebracht om over de drempel van kennis naar vriend te geraken, zegt ze. En dat laatste is in deze tijden van schermpjes kijken niet altijd evident.

‘Onderzoek toont aan dat we ongeveer tweehonderd uren met iemand moeten hebben doorgebracht om over de drempel van kennis naar vriend te geraken. Niet evident in tijden van schermpjes kijken’ Selma Franssen

Waarom we zo moeilijk vrienden maken

Terwijl onderzoek uitwijst dat we zelf veel waarde hechten aan onze vriendschappelijke connecties, maakt onze manier van leven het ons niet makkelijk vriendschappen uit te bouwen. Niet alleen is onze samenleving erg individualistisch, competitief en perfectionistisch, ook de homebody economy (‘staying in is the new going out’) bevordert ons sociale leven niet echt. Bovendien gaan we ervan uit dat vriendschappen eigenlijk ‘vanzelf’ moeten ontstaan. ‘De technologie maakt het tegenwoordig supermakkelijk om het je thuis comfortabel te maken, je hoeft voor niks de deur nog echt uit’, merkt Selma Franssen op. ‘Je kan op vrijdagavond thuisblijven, Game of Thrones kijken, delivery laten komen, het aanbod is oneindig. Dat geeft minder motivaties om naar buiten te gaan en mensen live te ontmoeten.’

Terwijl het toch belangrijk is om te investeren in vriendschappen en banden uit te diepen, maar ook dat is niet zo vanzelfsprekend. ‘We vinden het lastig om alleen te zijn en grijpen op een leeg moment heel snel naar technologie om ons op te vullen. Terwijl je die tijd alleen ook nodig hebt om jezelf beter te leren kennen, dingen op een rijtje te zetten, te verwerken, enzovoort. Juist die confrontatie met jezelf maakt dat je je ook op een dieper niveau met vrienden kan verbinden, en die kans ontlopen we op deze manier. Onderzoek toont dus aan dat technologie het maken van vriendschappen kan bemoeilijken.’ Geen wonder dat velen onder ons zich stilletjes achter hun schermen vaak erg eenzaam voelen. Maar zeggen doe je dat niet, integendeel. Wie wil er nu bevriend worden met iemand die geen echte vrienden heeft? ‘En zo wordt eenzaamheid een soort van vicieuze cirkel’, zegt Franssen.

‘In het begin fungeren vrienden als spiegel van elkaar. Je deelt passies, overtuigingen, zelfs vijanden. Heb je plots eens een verschillende mening over iets, dan kan dat als verraad worden ervaren’ – Dominique Picard, psychosociologe

Grote bron van stress

Hébben we dan vrienden, dan wil dat nog niet zeggen dat we ze houden. Want vriendschap is bedoeld om ons deugd te doen maar als ze dat niet meer doet, lopen we lastig. Een vriendschapsband kan soms ook flink teleurstellen. Sommige vrienden gedragen zich te afhankelijk, worden jaloers, praten alleen nog maar over hun eigen problemen… Bovendien kan iets wat ons aantrekt ons na een tijd ook gaan afstoten: enerzijds vinden we het geweldig om uitzonderlijke mensen tot vriend te hebben, anderzijds vinden we het niet fijn om in hun schaduw te belanden. Ook al is een vriendschap per definitie een vredelievende band, in de realiteit spelen er ook soms verwachtingen, ergernissen, rivaliteit.

Een andere mythe is dat vrienden elkaar altijd bevestigen. Doordat we meestal vrienden aantrekken die op ons lijken, kunnen we ook gaan denken dat we gelijk zijn, en dat is natuurlijk niet zo. ‘In het begin fungeren vrienden als spiegel van elkaar. Ze sturen elkaar een waarderende feedback. Je deelt samen passies, overtuigingen, maar ook vijanden: je bent alle twee tegen iets of iemand’, zegt de Franse psychosociologe Dominique Picard, auteur van boeken over relationele conflicten. ‘Heb je toch eens een verschillende mening over iets, dan kan dat als verraad worden ervaren.’

Een vriendschapsrelatie kan maar blijven bestaan als je aanvaardt dat je niet gelijk bent en van idee of levenswandel kan verschillen. Meer nog, volgens Selma Franssen is het zelfs aan te raden enkele vrienden te hebben die sterk van onszelf verschillen: zij dagen letterlijk onze hersenen uit om anders en creatiever te denken. Een dankbare tool in een wereld waarin we verschil al snel als bedreigend ervaren.

‘In amoureuze relaties vinden weg ghosting niet oké, maar bij vriendschappen gebeurt dat vaker: we antwoorden niet op alle berichten, we zetten de uitwisselingen op een laag pitje. Op zich niet zo vreemd…’

Jij bent mijn beste vriendin (oei, jij niet de mijne)

Nog zo’n mythe is dat vriendschap vanzelfsprekend wederzijds is. Het is niet omdat jij iemand heel sterk waardeert in je leven dat hij of zij je per se op dezelfde plek zet. Wat soms kan leiden tot pijnlijke situaties. ‘Zo ging ik er na tien jaar vriendschap van uit dat ik de getuige zou worden bij het huwelijk van mijn – dacht ik – beste vriendin, maar plots bleek dat een andere vriendin te zijn. Je denkt dan een exclusieve plek verworven te hebben die je niet hebt’, zegt Ina, verpleegster van 29, die zo een vriendschap spaak zal lopen.

Vriendschap blijkt, volgens onderzoek, dan ook niet voor niets een van de grootste bronnen van stress in ons leven te zijn. ‘Dat geldt vooral bij ambivalente vriendschappen,’ legt Selma Franssen uit, ‘het gaat om vrienden aan wie je bepaalde dingen fijn vindt, maar andere minder. Het geeft ons blijkbaar meer stress om met zulke vrienden af te spreken dan met iemand die we ronduit niet mogen, omdat we dan weten wat we kunnen verwachten. Bij een echte vriend is het de bedoeling dat je kan ontspannen, gerust zijn. Weet je niet zeker of dat kan, dan gaat de vriendschap eigenlijk aan zijn doel voorbij.’

Hoe ‘maak je het uit’?

Maar hoe gaan we dan het best om met een vriendschap die niet meer goed botert? Met een echte goeie ouwe vriend kunnen we het thema wellicht ter sprake brengen. Wat scheelt er? Er hangt iets tussen ons, voel je dat ook? Is er iets gebeurd? Maar met iets lossere vrienden doen we die moeite vaak niet. ‘Vriendschappen die ons niet meer veel brengen, laten we meestal verwateren zonder duidelijk aan te geven dat we de ander minder of niet meer willen zien’, zegt Selma Franssen. ‘Ghosting betekent dat je niet meer echt reageert op iemands berichten. In amoureuze relaties vinden we dat echt niet oké, daar vinden we dat we duidelijk moeten laten weten: ik heb geen interesse om dit verder te ontwikkelen. Maar bij vriendschappen gebeurt dat vaker: we zetten de uitwisselingen op een laag pitje. Op zich niet zo’n gek idee, want vrienden weten inmiddels best wat vertrouwelijke dingen over ons, zaken waar ze je schade mee zouden kunnen berokkenen. Daarom kan het slim zijn onnodige confrontaties te vermijden. Je kan een vriendschap laten rusten en na een tijd, zelfs na jaren, weer aanknopen en merken dat het dan wel weer goed loopt. Dan ben je blij dat je geen gigantische confrontatie hebt gehad.’ Het feit dat een relatie verwatert omdat je elkaar niet veel meer bijbrengt, is overigens maar een probleem als één van de twee het niet als zodanig ervaart. In dat geval is het beter om eerlijk te zijn en je verlangen om elkaar minder te zien duidelijk uit te spreken.

Hoe stiefmoederlijk vriendschappen behandeld worden, blijkt uit het feit dat je dit alles meestal maar zelf moet zien uit te dokteren. Er bestaan geen boeken of workshops over vrienden verliezen, of apps of bemiddelaars die je daarbij helpen. Noch officiële statuten om hechte vriendschappen te eren. Ook wettelijk wordt er voor vrienden niets geregeld. En gezien het groeiende belang van deze vertrouwensbanden ligt daar misschien een flink hiaat. ‘Er mag in ons denken een shift optreden zodat het belang van vriendschapsrelaties meer erkend wordt,’ concludeert Franssen. ‘Waarom mogen we bijvoorbeeld niet aan hetzelfde tarief geld nalaten aan vrienden die voor ons heel belangrijk zijn geweest, als aan familie en kinderen? Waarom mogen we geen gezinsticket of –abonnement afsluiten met een paar vrienden als we geen gezin hebben? Ook samenwonende vrienden werden tot voor kort automatisch als fiscale partners gezien, omdat er geen statuut voor bestaat. Veel mensen hebben in hun leven geen duidelijke stamboom van officiële relaties, maar een soort wildgroei aan vrienden die zeer waardevol zijn. Het zou mooi zijn als met die banden meer rekening werd gehouden.’

Meer lezen?

Vriendschap in tijden van eenzaamheid. Een ode aan goede vrienden, Selma Franssen (Houtekiet, 2019)

Voor het volledige artikel en tips om goeie vriendschappen te onderhouden, lees de zomer-Psychologies (vanaf 12 juli in de winkel)