Vrijheid

Kamervullend, zo kan ik de Marokkaanse Anissa het best omschrijven. Haar klein en tenger lichaam straalt een intense energie en kracht uit. Haar donkere krullen dansen op de heldere tonen van haar lach. Ik sluit haar direct in mijn hart. Dat heb ik wel vaker bij mensen bij wie echtheid en openheid, maar ook en vooral een veerkrachtig omgaan met de slagen van het leven hun zijn definiëren. En die slagen kreeg ze, letterlijk. Ze groeide op als oudste in een gezin van vijf waar de strenge gedragsregels voor meisjes er door haar moeder in geslagen werden. Niet gehoorzaamheid, maar onderwerping, het uitgommen van jezelf was het oogmerk van de opvoeding. De kleine Anissa toonde zich taai en bijzonder intelligent, wat haar de bewondering van haar vader opleverde, maar ook de jaloersheid van haar moeder. De hel van het opgroeien heeft ze intussen een plaats gegeven, daar hebben jaren van intense therapie voor gezorgd. Ze ging alleen haar weg, wars van inperkende groepsregels en gezinswetten, studeerde en werd een topadvocate. Haar trauma’s zijn eeltvlekken geworden, de fysieke mishandelingen oude littekens. Het contact met thuis is hersteld, maar van een band is geen sprake, omdat die altijd opnieuw meteen te hard trekt. Het speelt haar parten in relaties, en ook in haar angst voor het moederschap. Ze wil zelf kiezen en vorm geven, plaatst zich buiten het normerende kader van thuis, maar kijkt tegelijkertijd met hun blik naar zichzelf. Ja geslaagd, maar niet als vrouw. En dat de prijs die ze betaald heeft om zichzelf te mogen zijn die van de eenzaamheid is, voegt ze er wijs aan toe.

Ik zie diezelfde week een Kempense boerendochter. Dezelfde leeftijd, even slim en taai, maar ingetogen. Haar pa een naturalistische figuur die in de jaren negentig nog vond dat vrouwen die studeren weggesmeten geld zijn. Zij die bewijst dat het niet zo is en internationaal carrière maakt. Maar elke partner die ze thuis introduceert, wordt niet goed genoeg bevonden en net op dat domein probeert ze de goedkeuring te krijgen waarvoor ze al een leven lang vecht. Met haar laatste vriend heeft ze het uitgemaakt, net voor ze aan de invulling van hun kinderwens begonnen. Neen, hij was nooit welkom geweest, maar misschien dat kinderen dat zouden veranderd hebben. Haar reactie was even hard als helder: ze zouden er bij hem nooit inkomen en van een erfenis zou er nooit sprake zijn. Gek verklaren haar vriendinnen haar, dat ze opnieuw haar ouders gevolgd is. Zelf zegt ze dat ze haar toekomstige kinderen en partner de rekening van haar vrijheid niet wil presenteren, familie- en grootouderloos leven, afgesneden van alles wat toch ook haar gedefinieerd heeft.
Ik voel het lijden bij beiden. Hoe duur je vrijheid maar ook verbondenheid betaalt als je context je een van beide niet gunt, en hoe – welke keuze je ook maakt – dat andere domein je hele leven zal blijven bepalen. Dat er bovendien voor elke keuze veel te zeggen valt. En de ene een ingetogen verdragen vergt, de andere die kamervullende kracht.