Uitgetest: een cursus in zelfcompassie

‘Zelfcompassie is onszelf letterlijk de hand reiken, onszelf omarmen. Heel erg nodig, want we krijgen allemaal te maken met klein en groot leed’ Chris Germer, psycholoog en meditatieleraar

 

Als eerste oefening nodigt Chris ons uit om onszelf zorgzaam aan te raken. We leggen een hand op ons hart, daarna op onze wang, geven onszelf een bemoedigend kneepje in de arm. ‘De boodschap is dat troost en steun niet altijd van iemand anders hoeven te komen’, legt hij uit. ‘Zelfcompassie is onszelf letterlijk de hand reiken, onszelf omarmen. Heel erg nodig, want we krijgen allemaal te maken met klein en groot leed.’

Bemin jezelf zoals je naasten

Elke ochtend en namiddag starten we de sessie met een affectionate breathing-meditatie. Hierbij sluit je gedurende twintig minuten je ogen, focus je je op je ademhaling en als je merkt dat je gedachten afdwalen, breng je ze op een zachte en vriendelijke manier weer terug. Zonder ze te veroordelen of ertegen te vechten. Zo leer je opmerken wat je allemaal denkt en voelt, en dat alles van jezelf er mag zijn, vertelt Kristin.

Dat de zelfcompassietraining ook confronterend kan zijn, blijkt wanneer Chris ons vraagt om op te schrijven hoe we reageerden toen een goede vriend naar ons kwam met iets waarmee hij of zij worstelde. ‘Wat zei je tegen deze vriend? En op welke toon?’ Ik denk aan hoe een vriendin in tranen was over haar ex, die zes maanden geleden de relatie had verbroken. Ik had toen gezegd dat het normaal en oké is om nog altijd verdrietig te zijn, dat de tijd niet altijd doet wat we ervan hopen of denken. ‘Nu zit jij in een gelijkaardige situatie’, gaat Chris verder. ‘Schrijf eens op hoe je dan tegen jezelf praat.’ Ik was al in de omstandigheden van mijn vriendin geweest en ik weet nog dat ik mezelf toen toesprak met: waarom blijf je daar zo in hangen, hij heeft al lang een ander en denkt heus niet meer aan jou. Het verschil is bijna schokkend.

Als Kristin vraagt hoeveel mensen harder waren voor zichzelf, gaat zowat iedere hand in de zaal omhoog. ‘Als we anderen zouden behandelen zoals onszelf, zouden we geen vrienden meer overhebben’, reageert ze. ‘Bemin je naasten zoals jezelf, is het gezegde. Maar we kunnen het beter omdraaien: bemin jezelf zoals je naasten.’ Chris vult nog aan: ‘We weten heus wel hoe compassie werkt, anders zouden we het niet aan onze vrienden kunnen geven. Wat we hier oefenen, is onszelf opnemen in die kring van compassie.’

Kies je wens

Een fundamentele oefening bij de training is de mettameditatie oftewel liefdevolle aandacht-meditatie. Die vertrekt van de mantra: moge ik veilig en gelukkig zijn, moge alle levende wezens veilig en gelukkig zijn. Die meditatie geeft je het gevoel van gedeelde menselijkheid: iedereen heeft zijn tegenslagen en worstelingen, jij echt niet alleen. Als kennismaking met de mettameditatie zeggen we eerst de woorden op zoals ze duizenden jaren geleden bedacht zijn. Daarna nodigt Chris ons uit om een persoonlijke wens te kiezen. Want woorden zijn krachtig, zegt hij: ze kunnen ons beschadigen, maar ook helen. ‘Wat wens jij jezelf toe? Wat heb jij nodig?’, vraagt hij ons. ‘Zo maak je je eigen mantra waar je altijd naar kan terugkeren.’ Soms is er voor je wens een vertaalslag nodig, zegt hij. ‘Als je graag succes en bewondering wilt, ga dan na welke universele menselijke noden daar onder zitten, bijvoorbeeld acceptatie, of veiligheid. Je kan ook werken met wat je wilt dat anderen tegen je zeggen. Welke woorden zou je elke dag willen horen?’

Zelf moet ik denken aan een prachtig compliment dat ik een tijd geleden van een kennis kreeg en dat me erg raakte: jij bent mooi vanbinnen en vanbuiten. Chris voegt vanaf het podium nog toe dat een goede metta-wens vaak gaat over iets waar je zelf niet van overtuigd bent. Inderdaad, ik ben onzeker over bepaalde uiterlijk- en innerlijkheden. Na wat denken schrijf ik in mijn notitieboekje: moge ik mijn eigen schoonheid kennen, vanbinnen en vanbuiten. Ik overlees het zinnetje een paar keer en voel: yep, dit is het. Dit is voor mij de essentie. ‘Het is de bedoeling om de woorden van deze wens in je hart te houden en er af en toe in te glijden, als in een warm bad’, besluit Chris. ‘En om zo jezelf zegeningen te geven, telkens opnieuw.’

Allemaal mensen

De volgende ochtend krijgen we een lesje in psychologie. Kristin legt ons uit dat we verschillende zelven in ons hebben: een kritische en een compassievolle zelf. Je zelfkritische ik proberen weg te duwen, wat mensen die zachter voor zichzelf willen zijn soms doen, is geen goed idee, zegt ze. Want dan ben je zelfkritisch over je zelfkritisch-zijn. Wat ons wel helpt, is het belang en het nut van je zelfkritische kant zien. Onze kritische ik heeft namelijk goede bedoelingen: hij wil ons beschermen tegen bijvoorbeeld slechte beslissingen. Of hij wil ons motiveren om iets aan te pakken. ‘Ook met onze innerlijke criticus gaan we compassievol om’, benadrukt Kristin. ‘Alleen laten we hem een mildere taal en een prettigere toon gebruiken.’