Trop is te veel

Zooikoorts

En dus lijden we ondertussen zowat allemaal aan zooikoorts, concludeert Hein Zegers, schrijver van het boek met dezelfde titel, waarbij zooikoorts de ziekte is die gekenmerkt wordt door een overvloed aan spullen en bezigheden. Ondanks het ongemak dat het geeft, is de ziekte toch niet zo gemakkelijk bestreden. Bij het idee aan eenvoud of versimpelen maken we namelijk snel de weinig aantrekkelijke associatie met schaarste, gebrek, tekort, en misschien zelfs kleurloosheid of saaiheid. Ook al is vol soms te veel, leegte lijkt dan weer weinig begerenswaardig. In zekere zin zijn we er zelfs bang voor. ‘Klopt, want op het moment dat we totaal leeg zijn, zijn we eigenlijk depressief’, duidt psycholoog Björn Prins. ‘Het tegengestelde van almaar meer willen, is dat alles zinloos wordt en je niks meer onderneemt of verlangt. Mensen zijn zingevers, ze willen de zin inzien van wat ze doen. Is er niks meer, dan is er geen leven meer. In de freudiaanse en postfreudiaanse psychologie wordt gesproken over eros en thanatos. Eros is de levensdrift, het verlangen om te groeien, te vermeerderen, ons te ontwikkelen. Daarnaast staat thanatos, de drift tot stilvallen, de dood. Het lijkt vreemd, maar toch zie je dat verlangen bij sommige mensen ontstaan, bijna als compensatie.’

De tegenwind

Dat er ondanks onze angst voor te weinig prikkels toch ook iets heel verleidelijks zit in jezelf leeg maken, blijkt uit het succes van mindfulnesscursussen, stilteweekends en declutter-coachings. ‘De mensen die bij mij aankloppen zijn niet bang van leegte, ze snakken integendeel naar meer rust en ruimte en hebben juist bewondering voor mensen die het met weinig kunnen doen’, zegt personal organizer en minimaliseercoach Annelies Mentink, die op p. 84 uitgebreider aan het woord komt. Ook de auteurs van Zooikoorts deden internationaal onderzoek naar voluntary simplicity of bewust eenvoudig leven en ondervroegen daarvoor meer dan 500 mensen die durfden kiezen voor ‘minder’ in hun leven. Aan de hand daarvan tekenden ze een schema uit, de BASICS-therapie genoemd, die aangeeft hoe je stapsgewijs kan kiezen voor minder (zie kaderstukje). Hoe komt het dat de een snakt naar stilte, leegte en een vorm van verinnerlijking, terwijl de ander ervan zou gaan lopen? ‘De psychologie vertrekt vanuit de mens als ego, geconditioneerd door gedachten, emoties en een lichaam’, legt psycholoog Björn Prins uit. ‘Die ego-kant van de mens is ervan overtuigd dat het enkel maar bestaat en iets waard is wanneer het iets doet, presteert, zich manifesteert en iets realiseert. Maar de nieuwste wetenschappelijke modellen binnen de psychologie spreken naast dat ego ook over de aanwezigheid van een bewustzijnslaag – pure consciousness, pure awareness, er zijn verschillende termen voor – die je kan ervaren als je verstilt. Het blijkt vooral die ego-kant van de mens die bang is om stil te vallen. Als je de leegte ziet als iets totaal leegs, dan valt daarbij alle activiteit en dus het ego stil. Dan krijg je een angstige, bijna paniekerige of zelfs depressieve leegte. Maar als je op een gezonde manier in contact kan komen met stilte, vertraging en verdieping, dan kan je een soort van zijnsdimensie ontdekken die je leegte zou kunnen noemen, maar die in feite vol is van zijn. Vol van energie, van inspiratie, van kracht. Het is mijn ervaring dat als ik ergens mee zit en een oplossing vind, die creativiteit uit dat gewaarheidsveld komt en niét uit mijn denken. Dat soort van leegte geeft vertrouwen, inspiratie, een zekere vrede … Het is een mooie bron van waaruit je weer tot actie kan overgaan.’