Transgenerationeel trauma, een beladen erfenis

Soms zijn gevoelens van angst, verdriet of kwaadheid terug te voeren op onverwerkte trauma’s die families decennialang met zich meedragen. Generaties later kan de pijn plots genadeloos hard toeslaan. Hoe werkt dat mechanisme?

Tekst Ans Vroom

‘We need to talk about our traumas so we don’t pass them on to future generations’. Dat is het advies van de Amerikaanse therapeut Mark Wolynn, schrijver van het boek It didn’t start with you over transgenerationeel trauma. Wolynn weet waarover hij praat, want hij ervoer zelf hoe belastend de erfenis van een getroubleerd verleden kan zijn, toen hij als volwassen man plots te kampen kreeg met onverklaarbaar gezichtsverlies. De dokters vonden geen oorzaak voor zijn oogziekte, maar waren het erover eens dat het proces onomkeerbaar was en dat Wolynns grootste angst – blind worden en niet meer voor zichzelf kunnen zorgen – waarheid zou worden. Na een frustrerende en tevergeefse zoektocht naar een remedie besloot Wolynn het over een andere boeg te gooien en op zoek te gaan naar mogelijke psychische oorzaken voor zijn blindheid. Hij ontdekte dat alle vier zijn grootouders weeskinderen waren geweest, en dat de angst om afgesneden te worden van de zorg van hun ouders was doorgegeven aan de volgende generaties. Zodra hij die gevoelens bij zichzelf herkende en ze een plaats kon geven, verdwenen zijn fysieke symptomen en werd zijn zicht weer prima.
Bij Mark Wolynn zocht het trauma zijn weg naar buiten via fysieke symptomen, maar er zijn verschillende manieren waarop onverwerkte pijn uit het verleden kan opduiken. Systeempsycholoog en traumatherapeut Birsen Taspinar legt een link met verschillende, vaak onverklaarbare ziektebeelden zoals chronische pijn en fibromyalgie, en gevoelens van verdriet, angst of minderwaardigheid. Zij verdiepte zich in de familiale context waarin trauma’s ontstaan. Taspinar: ‘In de cognitieve gedragspsychologie wordt vaak heel erg de nadruk gelegd op individuele gevoelens en verhalen van de patiënt zelf, maar ik ga op zoek naar systeemfouten in de bredere omgeving. Ik stel daarbij de vraag of er nog andere mensen in de familie zijn die met dezelfde problemen kampen of die gelijkaardig gedrag vertonen. Vaak worden patronen zoals alcoholmisbruik, incest of zelfmoord binnen families herhaald, terwijl dat net de grootste angst van de betrokkenen is. Maar zolang de onderliggende trauma’s niet worden herkend en verwerkt, zal de pijn doorgegeven worden.’

 

Zwijgen als overlevingsmechanisme

Birsen Taspinar, die zelf Turkse wortels heeft, ziet dat mechanisme dikwijls opduiken bij migrantenfamilies, waar gevoelens van minderwaardigheid en angst soms pas in de derde generatie de kop opsteken, omdat ze door de vorige generatie werden onderdrukt. Net zoals in het verhaal van theatermaakster Yamina Takkatz (zie getuigenis, nvdr) ontwikkelde de eerste generatie een overlevingsmechanisme, dat voornamelijk bestond uit zwijgen en het verleden proberen te vergeten. De tweede generatie neemt dat patroon onbewust over, maar hun kinderen beginnen zich vragen te stellen bij hun geschiedenis en stoten op demonen uit het verleden. Taspinar: ‘Ook kleinkinderen van collaborateurs, genocideslachtoffers of overlevenden van de holocaust zijn vaak de eersten die over de pijnlijke familiegeschiedenis durven te praten, meer dan eens omdat ze zelf te kampen krijgen met de gevolgen ervan, zoals emoties van woede en onbegrip. De verwerking van die zeer intense emoties werd uitgesteld omdat er een taboe op rustte, maar ze zullen blijven opduiken tot iemand ermee aan de slag gaat.’

 

LEES VERDER IN PSYCHOLOGIES, NU IN DE WINKEL …