Tijd voor een nieuwe mindset: ‘IK HEB (meer dan) GENOEG’

Gek genoeg willen we liever 1 500 euro verdienen als anderen 1 200 euro verdienen, dan 1 800 euro als anderen 2 000 euro verdienen. Bij vakantiedagen geldt dat niet, daar willen we gewoon zoveel mogelijk van.

Een mentality switch

Ook het onderwijs zou in een samenleving met overvloedbewustzijn anders worden: er zou meer gefocust worden op de innerlijke talenten van kinderen, in plaats van hen van buitenaf vol informatie te stoppen. En ook de economie, de industrie en ons consumptiegedrag zouden wellicht evolueren. Terwijl ons economisch denken traditioneel uitgaat van een beperkte voorraad van goederen, gaan we er in onze overvloedig productieve werkelijkheid gek genoeg vanuit dat die voorraden onuitputtelijk zijn. Dat zijn ze niet, zegt de toonaangevende Britse econome Kate Raworth. Het stimuleren van onze menselijke hebzucht gaat gepaard met de idee dat onze economie eindeloos moet groeien, maar dat is een denkfout, zegt ze. ‘In de natuur groeien planten ook niet eindeloos’, merkt ze op in een aflevering van de Nederlandse documentairereeks Tegenlicht. ‘Alles komt op een bepaald moment tot bloei, tot maturiteit, tot wasdom. Zo moeten we ook de economie bekijken.’ Een volwassen economie gaat uit van de waarden die nu van belang zijn, zegt ze, zoals menselijk welzijn en planetaire integriteit. Als het ons lukt de economische activiteiten sociaal, humaan en ecologisch te houden – en dat kan met een circulaire economie waarbij de afvalstoffen van het ene bedrijf de grondstoffen zijn van het andere – dan is een duurzame economie mogelijk en kan er voor iedereen op aarde een minimaal welvaartsniveau worden gegarandeerd. Geen ziekmakende affluenza – de samentrekking van affluence (overvloed) en influenza (griep), zoals De Graaf, Wann en Naylor deze welvaartsziekte waar we met z’n allen aan lijden noemen in hun gelijknamige boek – maar een voldoening brengend ‘genoeg’.

Ook bedrijfspsycholoog Bert Weijters merkt wat dit betreft een positieve verandering. ‘Bedrijven beginnen inderdaad anders te kijken naar de productie van onze consumptiegoederen’, zegt hij. ‘Zo ontwikkelt zich steeds meer een access based consumption, waarbij je iets niet materieel bezit, maar er gebruik van mag maken. Je gaat bijvoorbeeld een auto delen in plaats van er zelf een te kopen.’ Of je huurt een lamp en betaalt het gebruik ervan, in plaats van de lamp te bezitten. Door die denkwijze moedigen producenten zichzelf aan om duurzame lampen te ontwikkelen, zonder daardoor aan business te verliezen, en kunnen consumenten zoveel gebruik maken van wat ze nodig hebben, zonder het gevoel te hebben aan een ziekmakende wegwerpmaatschappij bij te dragen. ‘Die sharing economy sluit aan bij de mentaliteitsverschuiving die we waarnemen van hebben naar ervaren. Ik moet het niet meer per se bezitten, als ik er maar gebruik van kan maken als ik het nodig heb’, zegt Weijters. ‘Dat is hoopgevend en volgt het idee: er is genoeg – en zelfs te veel. Neem nu auto’s: er zijn tegenwoordig zo veel auto’s dat ze elke dag stilstaan. Dat is tegenstrijdig en contraproductief’, concludeert hij. ‘Geen wonder dat we er naartoe groeien om de zaak anders te gaan bekijken.’

 

Hoe ontwikkel je een overvloedbewustzijn?
Lees het nu in de nieuwe Psychologies

 

Meer lezen?
Groei of schaarste, de cruciale vraag in tijden van overvloed, Stijn Decock (Lannoo Campus, 2017)

Win for life, met het basisinkomen naar vrijheid en creativiteit, Nele Lijnen (Pelckmans Pro, 2017)

Donut Economie, in zeven stappen naar een economie voor de 21^ste eeuw, Kate Raworth (Nieuw Amsterdam, 2017)

De luxe van genoeg, Martin van der Gaag met Homas Volman (Genoegreeks, Forte Uitgevers, 2014)