STOP aan de kip zonder kop

Vakantie! Het moment om een beetje stoom af te blazen, ons hoofd leeg te maken, een trager ritme aan te kweken, de boel de boel te laten. Tenminste, dat is het plan. Maar als het leven van alledag druk en ophitsend is, is twee weken de stress loslaten niet altijd zo eenvoudig. Bovendien kunnen er ook op reis dingen gebeuren die ons uit balans brengen. En wat doe je dan? Tilt slaan of … cool blijven? Waarom die tweede optie lang niet zo eenvoudig is.

Tekst Anne Wislez – Beeld Shutterstock

‘Verwacht het onverwachte’ is een leuze die we best wat meer mogen inbouwen in ons leven. Hoe vaker dingen anders lopen dan verwacht, hoe meer we verplicht worden te léren hoe we daarin koelbloedig en ontspannen kunnen blijven.

Geef toe, er zijn in ons dagelijkse leven weinig levensbedreigende situaties, en toch reageren we soms hyper alsof het een zaak is van leven of dood. ‘De zaken waar we gestrest van rondlopen zijn meestal gelinkt aan angsten die met onze sociale identiteit te maken hebben’, zegt klinisch psychologe Elke Van Hoof. We zijn bang dat we het beeld dat we van onszelf hebben niet hoog kunnen houden, bang om ons gezicht te verliezen, bang om afgewezen te worden door de groep… Je komt ergens te laat, je blijkt niet dressed to the occasion, je zegt iets doms of je schuift uit terwijl je een podium opklimt… Oh drama, oh stress. Hoe minder we geleerd hebben met kwetsbaarheid en mislukking om te gaan, hoe hardnekkiger we ons leven onder controle proberen te houden. Want het moét gaan zoals we het zelf voorzien hebben. Jammer maar helaas is dit niet het echte leven: de dagelijkse realiteit heeft meestal heel wat onverwachte wendingen voor ons in petto.

We dragen zelf bij tot onze eigen ‘oververhitting’, vindt ook de Amerikaanse auteur Sarah Knight, die in haar boek Calm the f*ck down – op haar eigen badinerende, maar daarom niet minder rake manier – aanzet om alvast productive worries, zorgen waarbij het loont om er ons hoofd over te breken, te onderscheiden van totaal nutteloze zorgen. Want we hebben er een handje van weg om ons op voorhand zorgen te maken over zaken die nooit zullen gebeuren. Maar niet alles is product van onze oververhitte verbeelding, er zijn ook zaken die echt vervelend zijn en om een oplossing vragen.

‘Soms komen dingen waar je je zorgen om maakte echt wel goed’, zegt Knight. ‘Je haalt je examen, de tumor blijkt goedaardig, je collega beantwoordt je mailtje vriendelijk. Maar soms loopt het niét goed af. Je investeringen brengen niets op, een dierbare vriendschap loopt mank, of in een belangrijke verkiezing wordt de totaal verkeerde nitwitverkozen.’ En hoe reageer je dàn? Hoe krijg je jezelf zo ver dat je – ook in moeilijke omstandigheden – rustig blijft en niet als een gek gaat razen?

Simpel maar doeltreffend

Haar aanpak? Stap één is dat je op een crisismoment eerst kalmeert, stap twee dat je je probleem concreet aanpakt. ‘Overdreven simplistisch’, geeft Knight toe, ‘maar wel uitermate handig.’ Het alternatief is dat je je in gekmakende gedachten blijft verliezen. ‘Emoties zij als puppies’, zegt ze lakoniek. ‘Ze zijn even leuk, maar als je echt iets gedaan moet krijgen, lopen ze alleen maar in de weg.’ Het is dus belangrijk jezelf tot rust te kunnen brengen, waardoor je feit van fictie en prioriteit van detail kan onderscheiden en zo het probleem kan aanpakken – in plaats van emotioneel te reageren en de situatie alleen maar erger te maken.

‘”Verwacht het onverwachte” is een leuze die we best wat meer mogen inbouwen in ons leven’, geeft ze nog mee. Hoe vaker dingen anders lopen dan verwacht (en het helpt als je bijvoorbeeld in de Caraïben woont, zoals zij), hoe meer je verplicht wordt te léren hoe je koelbloedig en ontspannen kan blijven, wàt er ook gebeurt. Chill, man…Een tool die we verleerd zijn door onze overgeorganiseerde en effectieve manier van leven, en we ons dus bewust weer eigen zullen moeten maken. ‘Wat we wél zelf kunnen bepalen en leren, is hoe we zelf willen reageren op zaken die niet lopen volgens het plan’, zegt Sarah Knight nog. En dat is dan ook de opdracht.

Stress? Paniek? Vuistregels om te kalmeren

Check je paniek-strategie: wat is het masker dat jij meestal opzet als het je allemaal te veel wordt? Ga je in angst, verdriet, kwaadheid of ontkenning?

Ga je in angst: kijk dan of het probleem werkelijk zo erg is als je denkt. Laat je niet door een stroom van gedachten meeslepen, pieker jezelf niet gek, maar probeer te focussen: wat is hierin de hoofdzaak? Pak de zaken één voor één aan.

Ga je in verdriet: gun jezelf dan een stevige ontlading, maar blijf er niet in hangen. Het verdriet zal je anders uitputten en beletten actie te ondernemen. Draag bij verdriet goed zorg voor jezelfen laat je omarmen, slaap, wees zacht voor jezelf. En check of er achter de diepe emoties geen depressie schuilt.

Ga je in woede: besef dan dat er een absolute grens voor jezelf bereikt is. Dat is de goeie kant van de zaak. Maar handel nietin woede, want dat vertroebelt je oordeel en zal de zaak alleen maar erger maken. Kom eerst tot rust. Dit helpt: de (soms desastreuze) gevolgen van een kwade reactie visualiseren, of een cursus ‘hoe omgaan met kwaadheid’ volgen.

Ga je in ontkenning (de struisvogelmethode): dan ontken of negeer je de signalen dat er iets vervelends aan het gebeuren is. Weet dat lastige dingen die je laat aanmodderen vaak alleen maar erger worden. Zet één stap, hoe klein ook, waardoor je je probleem bewuster onder ogen ziet: spreek het uit, schrijf erover, bespreek het met een vertrouwenspersoon…

Maak een onderscheid tussen productieve en niet-productieve zorgen. Het is goed om bij sommige zaken die niet goed lopen stil te staan, maar niet bij alle. Niet-productieve zorgen zijn zaken die enkel in je herinnering of verbeelding opspelen en zich niet werkelijk voordoen, of weinig kans maken om zich voor te doen. Of zaken die totaal buiten je beïnvloedingszone liggen, waar je niks aan kan veranderen. Daarover piekeren is echt een verlies van tijd en energie.

Accepteer de realiteit zoals die is. Aanvaard wat je niet kan controleren en ga actief aan de slag met datgene waar je wél vat op hebt.

Lees veel meer tips om het leven chill en rustig aan te gaan (ook in stressvolle situaties) in het zomerdossier van Psychologies (vanaf 12 juli in de winkel)