In onze digitale maatschappij staan prille tienermeisjes onder grotere druk dan ooit. Fenomenen als sexting, catfishing of cutting doen bij heel wat ouders het angstzweet uitbreken. Psychologe Lisa Damour schreef een geruststellend boek: ‘De puberteit zorgt voor stress, maar het hoeft geen donkere periode te zijn.’
Tekst Barbara De Munnynck – Foto Shutterstock
‘Als ouder ben je zoals een zwembadrand. Dikwijls ben je het punt waartegen je dochter zich afzet, soms ben je de plek waar ze steun komt zoeken’ – Lisa Damour, psychologe
Je zal vandaag maar de verantwoordelijkheid dragen over een opgroeiend, seksueel ontluikend meisje. Zo eentje dat als kind heel gezellig en meegaand was, maar zich sinds haar elfde verjaardag verschanst in haar kamer. Emotionele hoogtes en laagtes volgen elkaar op in sneltempo en toch is jouw tienerdochter allesbehalve van plan om haar innerlijke wereld met je te delen.
Hoe begeleid je zo’n meisje in godsnaam op haar weg naar volwassenheid? De Amerikaanse klinisch psychologe Lisa Damour stippelt een plan van aanpak uit in Het puberende meisjesbrein ontrafeld – Begrijp en ondersteun je dochter bij de 7 stappen naar volwassenheid. Damour brengt een enigszins geruststellende boodschap: ‘Een normaal ontwikkelingspatroon bij tieners kan er behoorlijk vreemd uitzien, met heftige emoties en grillen. Het is zeker waar dat tienermeisjes het zichzelf en anderen moeilijk kunnen maken omdat ze zo onvoorspelbaar en gevoelig zijn. Maar de ontwikkelingsweg van tiener tot volwassene kent wel een voorspelbaar patroon. Zodra je die blauwdruk kent, wordt het gemakkelijker om je dochter te begrijpen en te begeleiden.’
Damour schetst in haar boek de zeven ontwikkelingslijnen die tieners nu eenmaal moeten doorlopen op de weg naar volwassenheid. Ze moeten zich leren losmaken van hun gezin en kindertijd, aansluiting vinden bij leeftijdsgenoten, leren omgaan met hevige emoties in plaats van zich erdoor te laten overspoelen, autoriteit in vraag durven stellen, plannen maken voor hun toekomst op langere termijn, een liefdesleven beginnen en – tot slot – voor zichzelf leren zorgen. Lisa Damour: ‘Dat zijn universele ontwikkelingslijnen die zowel jongens als meisjes volgen.’ De specifieke invulling ervan verschilt naargelang het temperament en de omgeving van individuele tieners.
Naaktselfies en pro-ana groepen
En daar knelt het schoentje. Want de omgeving waarin tienermeisjes vandaag hun ‘normale’ ontwikkelingsweg afleggen, is er eentje vol ‘abnormaal’ grote gevaren. Of zo voelen heel wat ouders dat toch aan. Karine (42): ‘Ik lig ’s nachts wakker over alle gevaren die Sanne op internet kan tegenkomen. Er zijn websites en Facebookgroepen die anorexia en zelfverminking verheerlijken. Aan welke invloeden staat mijn kind online bloot? Met wie komt ze in contact en wat laat ze zien van zichzelf? Het is vandaag zo gemakkelijk voor mannen met bijbedoelingen om jonge meisjes via een nepprofiel te benaderen. Enerzijds wil ik mijn dochter vertrouwen, anderzijds wil ik niet de naïeve moeder zijn die haar kop in het zand steekt.’ Karine bevindt zich in de typische spagaat van de ouder van een hedendaagse tienerdochter. Mogen we onze dochters nog rustig en op eigen kracht hun apenjaren laten door spartelen, wanneer de jungle waarin ze leven – met dank aan de moderne technologie – zo gevaarlijk is geworden? Imke Baetens, professor in de psychologie aan de VUB: ‘Verantwoordelijk internetgebruik en weerbaarheid op sociale media zijn zonder twijfel vaardigheden die vanaf de lagere school moeten worden aangeleerd. Ik geloof daar meer in dan in controle. Een tijdslimiet – ‘maar één uur online per dag’ – beschermt je dochter niet. Je moet haar voorbereiden op wat ze kan tegenkomen en vooral zelf het goede voorbeeld geven.’
Rook, vuur & water
Laat ons er wat cijfers bij nemen. Zo’n 8 procent van de Belgische jongeren doet aan sexting, het digitaal versturen van (half)naakte beelden of seksueel getinte berichten, foto’s en filmpjes.
Een op vier pubers heeft al ooit zo’n pikante foto ontvangen. Facebook schat dat 6 tot 12 procent van alle profielen op de site vals zijn – er zitten wereldwijd minstens 70 miljoen zogenaamde catfish op Facebook. Een op vijf van de Vlaamse jongeren tussen 12 en 18 jaar heeft ervaring met zelfverminking, meestal onder de vorm van krabben, krassen, snijden (cutting) of hoofdbonken. Professor Imke Baetens: ‘Hoewel dit fenomeen van alle tijden is en al in de middeleeuwen voorkwam, zien we vandaag een epidemie. Tieners kopiëren elkaars gedrag gemakkelijk. Als een paar gevallen van zelfverminking opduiken in eenzelfde school, is de kans groot dat hun voorbeeld navolging krijgt. Op Instagram en Facebook leeft een hele subcultuur waarbinnen foto’s en filmpjes van open wonden en littekens worden gedeeld.’ Ouders maken zich terecht zorgen om de online exploten van hun tienerdochters. Alleen: ze vergeten soms waar het echte probleem ligt. Lisa Damour benadrukt in haar boek dat alles begint bij de zeven ontwikkelingslijnen die pubers door moeten. (zie kader). De redenering? Als je begrijpt waarom tieners zo impulsief, wisselvallig, uiterst gevoelig en onzeker reageren, kun je hen helpen om gezonde manieren te vinden om met uitdagende situaties of personen om te gaan. En als ze die coping mechanismen beheersen in het echte leven, is de kans groter dat ze hen online toepassen.
(…)
Lees verder in het april-nummer van Psychologies.
