Robots

Het was zo’n vakantie waarin ik eindelijk nog eens een dikke roman gelezen kreeg. Ik neem iets makkelijks mee, dacht ik bij het inpakken, een pageturner, iets wat goed past bij een bikini. De nieuwe Dan Brown dus. Niet over Maria Magdalena of de paus of het CERN deze keer, wel over een computernerd die de slimste computer ever ontwikkeld heeft en daarmee geheimen over het ontstaan en de toekomst van het leven kan ontrafelen.

Die toekomst ziet er niet zo geweldig uit, of op z’n minst spannend. Want volgens Brown mogen we ons aan een ongeziene opkomst van robots verwachten die de mens nog stevig zullen uitdagen. En als het aankomt op het efficiënt aanpakken van vraagstukken, halen robots het wellicht op mensen – zo laat de charmant klinkende maar supergewiekste chat bot Winston in het boek al zien.

Toevallig bereidde ik in die periode een artikel voor over artificiële intelligentie, waardoor de roman een bijzondere meerwaarde kreeg. Terwijl ik tot dan toe nog maar zelden over robots had nagedacht, kwam hun bestaan plotseling langs alle kanten mijn leven binnengereden. En aan de vele recente boeken over A.I. die zich inmiddels hadden opgestapeld op de redactie kon ik ook afleiden dat het hen menens was. Of zoals filosoof Koen van Mensfoort het in een aflevering van Tegenlicht al zei: ‘Intelligente, zich zelf ontwikkelende robots zijn als het ware een nieuwe diersoort. Ze maken deel uit van de evolutie en we zullen dus met hen mee moeten evolueren.’ Slik.

Er zijn zo van die evoluties die je een weeïg gevoel in de maag bezorgen. Net zo wanneer ik enkele weken later de mediahetze volg rond identitaire jongerengroeperingen. Op sociale media laat een hooggevoelige vriendin weten dat ze weer goed beseft waarom ze het nieuws niet meer zo volgt: ze kan er gewoon niet meer tegen. De wereld wordt te hard. Aan de ene kant lijkt het wel of we steeds gevoeliger en minder weerbaar worden – neuropsycholoog Michael Portzky legt in dit nummer van Psychologies overigens de link tussen beide – en aan de andere kant lijkt het alsof we als maatschappij almaar verder vertechnologiseren en emotioneel verharden.

Het thema is veellagig en stof voor nog vele nummers van Psychologies, maar als ik die groeiende tegenstellingen waarneem, kan ik niet anders dan me in de haren krabben en afvragen hoe dat zal moeten, dat samengaan tussen ‘supergevoelig’ en ‘koel beredeneerd’. Vanzelf doemen in mijn fantasierijke geest beelden op uit de inmiddels klassiek geworden film Lord of the Rings, waarin grote troepen robots, aangedreven door een op macht beluste leider, het hardhandig opnemen tegen de wat naïeve maar edelmoedige coalitie van hobbits, elfen en ridderlijke mensen, die zelfs in barre omstandigheden de wijsheid van hun hart hopen te kunnen blijven aanspreken. En dan besef ik weer wat een clash zo’n confrontatie van tegenstellingen kan geven.

De slogan van ons dossier indachtig – Samen veerkrachtig – kan ik alleen maar hopen dat we als samenleving waakzaam zullen blijven voor datgene wat ons als mens extreem kwetsbaar of extreem hard maakt en dat we beide partijen ondersteuning en inspiratie blijven bieden om een stukje tegenpool in zichzelf te ontdekken. Of zoals de oprichters van The Organisation of the Future het in ons magazine zeggen: ‘We moeten te allen tijde blijven zoeken naar een gezond evenwicht tussen yin en yang. Want als we blind één richting uitgaan, slaat de andere pool altijd terug met een soort weerwraak.’

Kunst is om beide polen te laten samenwerken: hard kan bijvoorbeeld zacht beschermen en zacht kan hard helen. Net zo kunnen ook mensen en robots elkaar versterken, zegt ook futuroloog Herman Konings die gelooft in verweven intelligentie. Niet of-of, maar en-en. Geen exclusie, geen extremen, maar vanuit beide polen zoeken naar een derde uitweg waar iedereen een stuk antwoord in vindt. Ben zeker dat ook Winston tot die conclusie gekomen zou zijn – als hij écht intelligent is, dan toch.

Anne Wislez is hoofdredacteur van Psychologies magazine
Foto: Carmen De Vos

SAMEN VEERKRACHTIG, hoe blijf je weerbaar in een veeleisende wereld? Het dossier in de herfsteditie van Psychologies, vanaf 21 september in de winkel!