Opvoeding en onderwijs dreigen te vervrouwelijken, klinkt soms uit kritische hoek. Kinderen hebben de typische mannelijke input en begeleiding van vaders of andere mannen nodig. Maar hoe zien vaders dat zelf? Zijn ze zich bewust van hun taak en rol bij het begeleiden van hun kinderen?
Tekst Carine Stevens
Een vader die achter de kinderwagen loopt, met zijn kind dolt in het park, als kookouder meegaat op bivak of naar het liefdesverdriet van zijn puber luistert … we kijken er al lang niet meer van op. Vaders van vandaag nemen met veel plezier en nadrukkelijker dan ooit hun positie in. Ze maken tijd voor hun kroost, zijn emotioneel betrokken, nemen zorgtaken op zich. Een prima zaak, want uit onderzoek blijkt dat kinderen van betrokken vaders het beter doen op school, gezonder zijn en beter in hun vel zitten.
Vaders hebben een belangrijke invloed op de ontwikkeling van hun kinderen. En ook al zijn er veel individuele verschillen, een kind leert doorgaans andere dingen van een vader dan van een moeder, aldus psychologe Martine Delfos. ‘Zo leren meisjes van hun vader dat je het echt wel overleeft als niet iedereen je lief vindt. Dat je best mag opkomen voor jezelf, zonder aan aardigheid in te boeten. Jongens leren van hun vader hoe ze op een faire manier kunnen vechten en stoeien, wat nodig is om zich te positioneren en te meten met andere jongens. Nog iets waar vaders in het algemeen beter in zijn dan moeders: de autonomie van het kind stimuleren en het een zetje geven om de wereld buiten het gezin te ontdekken.’
‘Ik wil een vader zijn die nabij is, zonder constant bovenop mijn kroost te zitten. Een moeilijke evenwichtsoefening’
Bruno Vanobbergen (45), de Vlaamse kinderrechtencommissaris, heeft een zoon van 15 jaar, een dochter van 4 en een zoon van 2.
‘Ik durf te betwijfelen of de verschillen tussen moeders en vaders echt zo groot zijn. Wat is typisch voor vaders, op welk stuk van de opvoeding drukken zij vooral hun stempel? Daar bestaat volgens mij geen eenduidig antwoord op. Hoe je het ouderschap in de praktijk invult, heeft in de eerste plaats te maken met je eigen persoonlijkheid. De waarden die je aan je kinderen wilt meegeven, de manier waarop je met hen communiceert, de activiteiten die je met hen onderneemt … het wordt vooral bepaald door hoe je zelf in elkaar zit, door je karakter en interesses, veel meer dan door het feit of je een man of een vrouw bent.
Zo ben ik thuis de ouder die het meest geïnteresseerd is in sport. De oudste zoon speelt voetbal, dus ligt het min of meer voor de hand dat ik hem naar matchen begeleid en langs het veld sta te supporteren. Maar er zijn ook veel moeders die gebeten zijn door het voetbalvirus, hoor. Mijn zoon is nu op een leeftijd dat we samen kunnen sporten; we zitten sinds kort zelfs in hetzelfde minivoetbalteam. Het is fijn om dat te kunnen delen, absoluut. Wat ik dan weer niét met hem deel, is zijn sterke interesse voor alles wat met wetenschap en techniek te maken heeft. Dat is een domein waar ik veel minder kaas van heb gegeten. Ik vind het mooi om hem daarin te zien opgaan, maar het is niet omdat ik een man ben dat we elkaar daar als vanzelfsprekend in vinden.
Welk soort vader ik probeer te zijn? Ik ben behoorlijk bezorgd, heb snel het gevoel dat ik mijn kinderen moet beschermen zodat ze niet in zeven sloten tegelijk lopen. Tegelijk vind ik het belangrijk om voldoende te luisteren en na te gaan in hoeverre ik hen kan ondersteunen. Een moeilijke evenwichtsoefening, vind ik: uit bezorgdheid ben ik soms geneigd om te snel in te grijpen, terwijl je een kind juist de tijd én het vertrouwen moet gunnen om te kunnen groeien en te leren. Dat is echt mijn streefdoel: ik wil een vader zijn die nabij is, die luistert en voldoende aandacht heeft voor wat er bij zijn kind leeft, zonder er constant bovenop te zitten.
Natuurlijk heb ik het nu vooral over mijn oudste zoon, die stilaan zijn vleugels begint uit te slaan. Voor mijn twee jongsten, die nog veel meer nabijheid en bescherming nodig hebben, ben ik een heel andere vader. Die mogen van mij voorlopig alleen nog maar hun gang gaan in de veilige en afgebakende ruimte van de speeltuin. (lacht)’
‘Loslaten, je kinderen de wereld insturen en hen opvangen indien nodig, dat is opvoeden voor mij’
Flup Coppens (45) heeft vier kinderen: Lili (12), Babette (10), Jules (8) en Felix (6). Flup organiseert regelmatig een ‘vaderkamp’, samen met vrienden. Hij werkt in de marketing- en communicatiesector.
‘Deze zomer trekken we voor de derde keer naar de Ardennen, met acht vaders en pakweg twintig kinderen tussen drie en twaalf jaar. We noemen het een “vaderkamp”, maar het is niet echt een georganiseerd kamp met geplande activiteiten of zo. We doen gewoon waar we zin in hebben. De mannen, allemaal vrienden, zijn blij om elkaar terug te zien en een paar dagen samen op te trekken. De kinderen amuseren zich te pletter, met hun papa’s én met elkaar. We zetten onze tenten op in de buurt van een riviertje en vullen onze dagen met spelen. We bouwen een vlot met takken en touwen, proberen daarmee de rivier over te steken, trekken op avontuur in het bos, braden worstjes boven een vuur. Met weinig middelen maken we er een geweldige tijd van. Een van de meisjes verzuchtte ooit, ’s avonds aan het vuur: “Dit was echt de mooiste dag van mijn leven.” Dan voelt je missie echt wel aan als geslaagd, hoor.
Ik merk het ook aan mijn eigen kinderen. Ik zie hen soms urenlang niet tijdens zo’n vaderkamp: ze spelen en ravotten de hele dag door, komen alleen naar mij toegelopen als ze zich pijn hebben gedaan of als er een probleem is. Dat is opvoeden: loslaten, je kinderen de wereld insturen en opvangen indien nodig. (lacht) Het is ook echt wel een aparte sfeer, zo zonder moeders in de buurt. Die willen we er bewust niet bij. Om een paar dagen voluit te kunnen vaderen, maar zeker ook om de mama’s wat vrije tijd en me-time te gunnen, want zij zijn meestal toch de motoren waarrond de gezinnen draaien.
Dat is bij ons niet anders. Mijn vrouw Nathalie werkt deeltijds en vangt de kinderen op wanneer ze uit school komen, ik ben op werkdagen meestal pas thuis rond 19 à 19.30 uur. Maar tijdens weekends en vakanties wil ik tijd maken voor mijn gezin. In de zomer neem ik een volle maand vakantie en ben ik er ook echt voor mijn kinderen. Ik ben geen strenge vader, eerder een vrij chille “olé-olé-papa”. Ik speel graag gezelschapsspelletjes en ben blij dat ik bij elk van mijn kinderen een gezond stukje competitiedrang heb kunnen inlepelen. Ik ben ook de papa van de zotte en impulsieve invallen: komaan, zullen we vandaag naar zee gaan? Dat is een trekje dat ik graag aan mijn kinderen wil meegeven: zin voor het onverwachte, voor het avontuur. Vandaar ook de vaderweekends, inderdaad.’
‘De belangrijkste functie van een vader? Hij slaat een brug tussen het gezin en de buitenwereld’
Redouane Ben Driss (50), psycholoog-psychotherapeut, is gespecialiseerd in het thema vaderschap, vooral in migratiecontext. Hij heeft een dochter van 17 jaar, Salma.
‘Zo’n vijftien jaar geleden ben ik in Brussel gestart met het begeleiden van vadergroepen: ik breng allochtone mannen samen om te praten over diverse aspecten van hun vaderschap, zoals omgaan met pubers of de relatie met de school. Waarom ik met die vadergroepen begonnen ben? Omdat ik rond mij zag – en nog altijd zie – hoe moeilijk vaders met een migratieachtergrond het hebben om hun vaderrol te definiëren. Vanuit hun eigen cultuur hebben ze doorgaans een sterk patriarchaal opvoedingsmodel meegekregen en een duidelijk beeld van wat een vader behoort te doen. Hier komen ze terecht in een samenleving die niet alleen anders is, maar waarin de westerse vaders zelf in een identiteitscrisis zitten en niet meer goed weten wat een vaderfiguur eigenlijk inhoudt. Logisch dat de verwarring groot is en dat veel allochtone vaders mentaal of fysiek afhaken en “afwezige” vaders worden.
Dat is echt een probleem binnen veel migrantengezinnen. Ik probeer vaders te overtuigen om meer aanwezig en betrokken te zijn. Niet om de plaats van de moeder in te nemen, maar om hun eigen specifieke plaats in te nemen. De belangrijkste functie van een vader? Hij slaat een brug tussen het gezin en de buitenwereld. Hij is een houvast, een ankerpunt. Ik geef altijd als advies mee: bouw vanaf het prille begin een band op met je kind. Onderneem samen activiteiten, leer elkaar kennen. En vertel veel. Ook over je eigen kindertijd, zodat je kind zich verbonden weet en voelt dat het een schakel is in een groter geheel.
Dat heb ik ook altijd gedaan bij Salma, mijn eigen dochter. Ik vond het belangrijk dat ze haar grootouders in Marokko leerde kennen, mijn ouders dus, en was blij dat ze graag mee op bezoek ging. Salma heeft een warme band ontwikkeld met haar grootouders en heeft het heel moeilijk gehad na het overlijden van mijn vader. Ze koestert de herinneringen aan hem en de vakanties die ze als kind heeft doorgebracht in Marokko. Ik ben blij dat ik haar dat heb kunnen meegeven. Net als mijn liefde voor dieren. Ik heb mijn dochter vaak in contact gebracht met dieren, omdat ik daar zelf intens van genoot, maar ook om die ervaring met haar te kunnen delen. En omdat het een activiteit was waarin ik me met haar verbonden voelde én als papa op mijn best was: aanwezig, liefdevol en toegewijd.’
Meer lezen? Mooie en inspirerende boeken over vaderschap die recent zijn verschenen, zijn Inaya, brief aan mijn kind van Bleri Lleshi (EPO, 2017) en Vaderklap – Inspirerende momenten voor vader en kind door Pieter Declercq & Dimitri Desender (Van Halewyck, 2017).
