Kleuters krijgen faalangst, studenten kunnen de slaap niet vatten en werknemers belanden in een burn-out. De gevolgen van perfectionisme zijn desastreus. Coach Marcel Hendrickx worstelde zelf met een verwoestende drang naar bevestiging en ontwikkelde een methode om ervan af te geraken. Ondertussen heeft hij over heel Vlaanderen meer dan 70 perfectionismecoaches opgeleid en heeft hij er een boek over geschreven.
Tekst Katrien Elen – Foto Shutterstock
Perfectionisme is het overlevingsmechanisme van kinderen die vaststellen: oei, ik ben blijkbaar niet goed bezig. Het is het einde van het vrije kind – Marcel Hendrickx
Kleuters krijgen faalangst, studenten kunnen de slaap niet vatten en werknemers belanden in een burn-out. De gevolgen van perfectionisme zijn desastreus. Coach Marcel Hendrickx worstelde zelf met een verwoestende drang naar bevestiging en ontwikkelde een methode om er van af te geraken. Ondertussen heeft hij over heel Vlaanderen meer dan 70 perfectionismecoaches opgeleid, heeft hij er een boek over geschreven en inspireerde hij Nic Balthazar tot de film Everybody Happy, waarin een stand-up comedian de strijd aangaat met zijn innerlijke demonen. Ook de KULeuven heeft interesse en startte een pilootstudie die effecten van de OCP-methodiek onderzoekt. De eerste resultaten zijn alvast positief: de coachees hebben minder angst, zijn sneller tevreden en hebben meer vertrouwen in zichzelf.
’Perfectionisme is een patroon dat ontstaat in de kindertijd en vaak wordt doorgegeven van ouders op kinderen. Het is een overlevingsmechanisme van kinderen die vaststellen: oei, ik moet anders gaan leven want ik ben niet goed bezig’, zet Marcel Hendrick de definitie neer. ‘Het is het einde van het ‘vrije kind’. Er komt een braaf kind met perfectionisme in de plaats. Vanaf dat moment zal het altijd op zoek gaan naar bevestiging en aanvaarding. Het zal hunkeren naar de liefde van anderen omdat het zichzelf niet graag meer kan zien. Het feit dat je het patroon ontwikkelt in je kindertijd en er meestal niet mee geboren wordt, betekent gelukkig ook dat je het kan behandelen.’
Hoe herken je iemand met perfectionisme?
Marcel Hendrickx: ‘Ik heb een lijst opgesteld met tien symptomen (zie hieronder). Als ik het gevoel heb dat iemand er last van heeft, dan vraag ik of hij het patroon herkent. Het antwoord is altijd: “Nee, want het werk dat ik aflever is helemaal niet perfect en bij mij thuis is het één grote rommel.” Dat zelfkritische antwoord bewijst net dat ik gelijk heb. Als ik dan de symptomen overloop, zie ik hen continu knikken.’
Symptomen van perfectionisme
- Bevestigingsdrang: je moet zorgen voor anderen, kan geen nee zeggen en vermijdt conflicten
- Hoge kwaliteitseisen: je concentreert je op de details
- Laag zelfbeeld: je bent nooit tevreden over wat je doet en vergelijkt jezelf met anderen
- Denken en piekeren: je gedachten staan nooit stil
- Angsten: je blaast kleine problemen op tot immense proporties
- Controledrang: je weet hoe het moet gebeuren en wil dat het zo gedaan wordt
- Keuzestress: je neemt geen beslissing omdat elke keuze de beste moet zijn
- Uitstelgedrag: je zal het toch nooit kunnen, dus je stelt het uit
- Groot verantwoordelijkheidsgevoel: je overschrijdt je grenzen en neemt taken van anderen op
- Altijd maar doorgaan: je luistert niet naar de signalen van je lichaam
Zijn er gezonde vormen van perfectionisme?
MH: ‘Alle symptomen van perfectionisme zijn op zich gezond maar in perfectionisme zijn ze ontspoord. Het is een patroon waarin er geen keuze is, waar ‘moeten’ de plaats heeft ingenomen van ‘willen’ en waar schuldgevoelens heersen. Er is niets mis met controledrang. Als die er niet is, was ik vandaag niet op deze afspraak geweest maar zat ik in de zon in mijn tuin. In perfectionisme is de controledrang doorgedreven en is er geen keuze. Het werkwoord ‘willen’ maakt het verschil. Als je het wil, voelt het lekker en geeft het energie. Maar als je het moet vanuit je patroon, dan geeft het stress. Dan is het nooit goed genoeg, zelfs niet als het bijna perfect is.’
Hoe bent u perfectionismecoach geworden?
MH: ‘Ik coachte al een paar jaar volgens de NLP-technieken, een methodiek die werkt met het onbewuste. Ik zal regelmatig cliënten met een laag zelfbeeld, met uitstelgedrag, mensen die zich verloren in de zorg voor anderen. Op een bepaald moment werd het me duidelijk dat al die symptomen met elkaar verbonden waren en hun oorsprong vonden in perfectionisme. Ik ben dan mijn methodiek gaan verfijnen en andere coaches hierin gaan opleiden. Zelf heb ik me toen ook laten coachen door één van hen.’
Hoe zit de perfectionismecoaching in elkaar?
MH: ‘De techniek is gebaseerd op NLP en werkt op het bewuste en het onbewuste. Ik heb altijd graag gewerkt met het onbewuste. Als je daar iets wijzigt, dan is het ook echt veranderd. Net zoals in NLP breng ik twee delen van mijn coachee in kaart en voer ik hiermee een gesprek, het deel van het vrije kind en het deel dat het patroon aanstuurt. Hiervoor gaat de coachee in trance. Nieuw is dat ik heel directief en sturend ga onderhandelen met de delen én dat ik weerstanden weghaal die de onderhandeling tegenhouden. Dit is een stukje uit mijn coaching waar ik best trots op ben, vaak gaat het immers om fundamentele zaken die mensen het leven moeilijk maken, zoals een minderwaardigheidsgevoel.’
Wat is de link tussen perfectionisme en een burn-out?
MH: ‘Zo goed als iedere burn-out is het gevolg van perfectionisme. De druk in onze maatschappij is enorm hoog. Hoewel slechte relaties en een hoge werkdruk de aanleiding kunnen vormen voor een burn-out, is de manier waarop we hiermee omgaan de oorzaak. Mensen met perfectionisme bewaken hun grenzen niet, zo belanden ze in een burn-out.’
(…)
Het volledige artikel lees in het septembernummer van Psychologies (2017), nu in de winkel.
