Paul Verhaeghe: ‘We zijn vervreemd van ons eigen lichaam’

‘We moeten weg van een maatschappij waar alles op het conto van het individu geschreven wordt. Dat is ziekmakend. In sommige bedrijven komt bijvoorbeeld veel meer burn-out voor. Dan is er duidelijk in het bedrijf iets aan de hand, maar wat doet men? Men blijft individuen behandelen. Dat klopt niet…’ – Paul Verhaeghe

Programma’s uitrollen rond veerkracht, mindfulness, yoga en meditatie dus?

PV: ‘Ik denk dat dat niet slecht is, maar dat we moeten beseffen dat we daarmee de gevolgen bestrijden. We doen met die aanpak niets aan de oorzaken. Die moeten we ook aanpakken om ervoor te zorgen dat die chronische stress niet zo om zich heen kan grijpen. Yoga mag ook niet de zoveelste taak op het lijstje worden ‘die nog beter moet’, want dan krijg je weer vervreemding.

Maar die praktijken kunnen op zich zeker zinvol zijn. We hebben twee manieren om om te gaan met onszelf. Eerst en vooral kan je top-down onderscheiden, cognitief, rationeel. Een analyse maken, een oplossing zoeken en die uitrollen, zoals onze klassieke geneeskunde werkt. De andere kant, bottom-up, vertrekt bij het lichaam, of bij praktijken. Voor een westerling is het moeilijk om te begrijpen dat dat goede resultaten heeft zonder dat we het begrijpen. Maar met psychofarmaca werkt het ook zo: die werken op het lichaam in en hebben toch effect, ook al is het nog niet duidelijk hoe dat werkt. Alleen hebben psychofarmaca neveneffecten, maar die oosterse praktijken niet. Het meest voor de hand liggende is dan de westerse rationele benadering te combineren met die radicaal andere benadering, die praktijken waar men in de traditie de werkzaamheid van heeft vastgesteld. We maken vaak de fout te denken dat wat we niet begrijpen, niet echt is.’

Je eindigt je boek met de constatering dat intimiteit de juiste afstand vraagt.

PV: ‘Intimiteit is het mooiste dat we kunnen hebben. De verhouding tot ons eigen lichaam als basis van de verhouding tot iemand anders. Het gaat om een verhouding, het gaat dus om twee. Ook ik ben met twee, ik met mijn lichaam, waar ik me toe verhoud. We moeten niet samenvallen met onszelf of met de ander. Het is ook een illusie dat we afstand moeten houden. We moeten echt samen kunnen zijn en echt alleen kunnen zijn en samen alleen kunnen zijn, zoals een kind in een kamer bij zijn ouders kan zitten spelen. Dat was voor mij een ontdekking: het belang van alleen samen kunnen zijn met iemand op een goede manier. Dat is bijna een criterium voor emotionele volwassenheid.’

Meer lezen?

Intimiteit, Paul Verhaeghe (De Bezige Bij, 2018)