Liefde en discipline alleen zijn niet voldoende om een kind echt tot bloei te laten komen. Positief psycholoog Alain Braconnier vindt het een must kinderen te leren om optimistisch te zijn in onze onzekere maatschappij, waarin angst vaak de boventoon voert. Vijf manieren om het zaadje van levensvreugde en enthousiasme te planten in je kind.
Tekst Laurence Lemoine – Foto Shutterstock
Zie je het leven zelf niet altijd door een roze bril? Dat hoeft je niet te belemmeren om van je kind toch een optimist te maken
In zijn praktijk ziet Alain Braconnier almaar meer kinderen en jongeren die worstelen met een gevoel van machteloosheid. En almaar meer ouders die bezorgd zijn om de toekomst van hun kinderen, nu de wereld zoveel complexer is geworden dan toen ze zelf jong waren. ‘Volgens Françoise Dolto, een boegbeeld van de 20ste-eeuwse psychologie, was liefde het belangrijkste ingrediënt om een kind te laten floreren’, zegt Braconnier. ‘Toen de psychoanalytici opmerkten dat onbegrensde liefde soms meer kwaad dan goed deed, kwam de nadruk te liggen op structuur en autoriteit. En op dit moment ben ik ervan overtuigd dat noch liefde, noch discipline alleen genoeg is. In de soms naar negativiteit neigende samenleving van vandaag moeten we ook levensvreugde, enthousiasme en hoop voor de toekomst in onze kinderen aanwakkeren. En het gaat dan helemaal niet om het cultiveren van een K3-optimisme, of hen leren dat alles altijd goed komt. Het gaat erom dat je hen aanmoedigt om te putten uit hun eigen innerlijke kracht, dat je hen bewust maakt van hun potentieel, zodat ze op een open, bereidwillige en enthousiaste manier kunnen omgaan met de moeilijkheden die ze zullen tegenkomen. Optimisme is volgens mij het startpunt om een gezond zelfvertrouwen aan te kweken.’
Zie je het leven zelf niet altijd door een roze bril en ben je eerder pessimistisch ingesteld? Dat hoeft je volgens Braconnier en zijn onderzoek van de positieve psychologie niet te belemmeren om van je kind toch een optimist te maken. Zolang je maar bereid bent om je kind te helpen bij het overwinnen van obstakels, en alert bent dat je eigen pessimisme je kind er niet van weerhoudt om dingen te proberen en te genieten van de vruchten van zijn inspanningen. Angstige, fragiele kinderen zijn volgens Braconnier enorm gebaat bij de volgende vijf manieren om optimistischer in het leven te staan. Ze lijken bedrieglijk simpel, maar volgens de psychoanalyticus ‘vereisen ze oefening en volharding’. ‘Maar ze kunnen het leven van een kind helemaal ombuigen en weer een lach op zijn gezicht toveren. Ze kunnen de pijn uit het verleden doen vergeten en angst voor de toekomst wegnemen.’
1 Wakker hun nieuwsgierigheid aan
Kleine kinderen zijn dol op nieuwe ontdekkingen. Alles wat ze aanraken, proeven of ruiken prikkelt hen om zich nog verder uit hun vertrouwde omgeving te wagen. Op elke leeftijd is het van belang om die onderzoekende geest aan te moedigen, door hen toe te laten om te experimenteren, en zo de voldoening te ervaren van meer te weten te komen over dat wat hen interesseert. ‘Je moet hen daar wel in begeleiden’, meent Braconnier. ‘Anders verliezen ze hun interesse en gaan ze hun eigen intelligentie in vraag stellen wanneer ze er niet in slagen om uitgesproken moeilijke problemen aan te pakken.’ Je eigen nieuwsgierigheid met hen delen, dingen uitleggen, hun vragen beantwoorden, hen nieuwe boeken aanreiken, hen meenemen naar musea en op reis, al die dingen creëren een basisvertrouwen dat het leven vol vreugde zal zitten en helpt kinderen om de toekomst met enthousiasme tegemoet te zien.
2 Dedramatiseer hun fouten
Kinderen die op ontdekking gaan, lopen tegen hun eigen grenzen aan. Hun gevoel te falen kan overwonnen worden door hen niet het idee te geven dat ze onbekwaam zijn of hen niet bij het minste de handdoek in de ring te laten gooien. ‘We moeten ons bewust zijn van onze eigen, dikwijls buitensporige, angst om te falen – die we vaak onbewust overbrengen op onze kinderen’, waarschuwt Braconnier. ‘Onze eigen issues met mislukken weerhouden ons ervan om situaties voor te stellen als een gelegenheid om iets van te leren. Maar kinderen vertrouwen geven, hen ondersteunen zonder het in hun plaats te doen, hen de kans geven om door trial-and-error tot een oplossing te komen en hen aanmoedigen om te blijven proberen zijn allemaal manieren om hun veerkracht en probleemoplossend vermogen aan te scherpen.’
3 Help hen om hun gedachtegang te finetunen
Martin Seligman, een van de grote namen van de positieve psychologie, is vooral bezig met wat kinderen motiveert om een situatie in handen te nemen, in plaats van dat ze zich erdoor laten overweldigen. Om de situatie eerder optimistisch dan pessimistisch te benaderen, met andere woorden. ‘Ik heb ontdekt dat er twee trekjes zijn die typisch zijn voor pessimistisch denken’, zegt Braconnier. ‘De neiging om de dingen op jezelf te betrekken – ik heb pech omdat ik onhandig ben – en de neiging om de dingen te generaliseren – ik heb altijd pech.’ Wanneer kinderen met iets worstelen, is het belangrijk om hen te wijzen op de échte verklaring voor hun problemen of falen. Wat liep er deze keer fout? Welke hulp of vaardigheid misten ze waardoor dit specifieke probleem verklaard kan worden? Mogelijke oplossingen worden zo concreter voor hen, en ook haalbaarder, in vergelijking met als ze denken dat ze gewoon brute pech hebben gehad.
4 Leer hen om initiatief te nemen
Kinderen moeten leren om een plekje voor zichzelf op te eisen in de wereld en toekomstplannen te smeden die hen gelukkig zullen maken. Daarom moeten ze van jongs af aan leren dat het loont om energie te stoppen in het leren van nieuwe vaardigheden, of in het verbeteren van hun leven. Geef geen kritiek op wat ze nog niet kunnen en vergelijk hen niet met andere kinderen die bepaalde dingen al wel kunnen. Alain Braconnier: ‘Als je kinderen worstelen met iets wat hen nog niet lijkt te lukken, herinner hen dan aan de dingen die ze wél al hebben geleerd door er moeite voor te doen, zoals lezen of fietsen. Laat hen inzien dat volhouden resultaat oplevert.’ In het algemeen zijn activiteiten zoals muziek spelen of klimmen ideaal: kinderen kunnen ze in hun eentje doen en trots zijn op het overschrijden van hun vroegere grenzen.
5 Moedig sociale interactie aan
Pessimistische kinderen hebben de neiging om zich te isoleren of het gezelschap op te zoeken van kinderen die nog slechter in hun vel zitten. ‘Het beeld dat kinderen van zichzelf en de wereld hebben, wordt grotendeels bepaald door hoe anderen hen zien. Het kan hun zelfbeeld versterken of net corrigeren.’ In staat zijn om vriendschap te sluiten en om te gaan met heel diverse karakters, of ze nu ondersteunend of uitdagend zijn, geeft kinderen een veilig gevoel en het vertrouwen dat ze er niet alleen voorstaan en kunnen rekenen op anderen. Je kan hen helpen om sociaal te zijn door interesse te tonen in hun vriendjes, door hen te stimuleren om een empathische houding te ontwikkelen en door hen het belang van vriendschap te leren.
