Marijke Pinoy (56) is actrice, regisseur en moeder van vijf kinderen tussen 38 en 17 jaar. Ze studeerde drama aan het conservatorium van Gent en heeft een lange carrière in het theater bij onder meer NTG, Theater Malpertuis en Compagnie Cecilia.Op het scherm was ze te zien in series, kortfilms en films zoals Het gezin van Paemel (1986), Ben X (2007) en Problemski Hotel (2014), gebaseerd op het gelijknamige boek van Dimitri Verhulst.
Naast acteren is Marijke Pinoy een actieve en geëngageerde stem in de media waar ze zich uitspreekt voor een multiculturele samenleving. Pinoy is actief betrokken bij het burgerinitiatief Hart boven Hard dat opkomt voor gelijkheid en solidariteit. Pinoys oudste kind is actrice Lotte Pinoy. Ook haar vier zonen (Arend, Gilles, Titus en César) zijn actief in de podiumkunsten. Marijke Pinoy is twee keer getrouwd geweest. Ze woont in Evergem bij Gent, samen met haar drie jongste kinderen.
Tekst Sigyn Elst – Foto’s Frank Toussaint
Ik ontmoet Marijke Pinoy tussen twee opnames van een kortfilm van Felix van Groeningen door. Niet bij haar thuis maar op een plek die voor veel Gentenaren wel kan doorgaan als tweede thuis: café De Vooruit. Ooit was dit gebouw een monument van het coöperatieve en solidaire gedachtegoed, iets wat ook Marijke Pinoy past als een tweede huid.
Mee aan tafel zit Marijkes jongste zoon César. Hij geniet van zijn spaghetti en biertje en kijkt niet op voor het zoveelste interview dat zijn moeder geeft, noch als ze af en toe fel uithaalt en met wijde gebaren haar woorden kracht bijzet. Later komen ook zoon Gilles en zijn vriendin mee aanschuiven, en voelen we ons toch een beetje ten huize Pinoy.
Je staat bekend om je open en spontane omgang met je kinderen. Kreeg je dat mee van thuis?
Marijke Pinoy: ‘Ik ben geboren in Menen, onder de kerktoren, maar ook vlakbij de Franse grens – twee extremen bij elkaar. Mijn vader was een bon vivant en heel sociaal. Ik heb veel van hem. Onder meer de liefde voor het theater. Hij speelde in een amateurgezelschap en nam me dikwijls mee naar repetities. Elk jaar op Allerheiligen ging ik mee naar zijn voorstelling. Ik kan nog altijd die sfeer voelen van de sereniteit van het ochtendlijke kerkhofbezoek enerzijds en de uitbundigheid van het toneelgezelschap
’s avonds anderzijds – extreme emoties.’
‘Ik lag als kind vaak in de clinch met de strengheid van mijn vader die zelf een liederlijk leven leidde, in de clinch met mezelf en in de clinch met de wereld van de nonnen op school. Ik heb veel strijd geleverd en dat heeft mijn karakter bepaald. Ik woon met mijn kinderen in een huis omgeven door een grote tuin. De liefde voor het groen kreeg ik van mijn grootmoeder. Ook dat soort zaken uit mijn jeugd hebben bepaald wie ik ben en welke keuzes ik maak. Zoals de strijd bijvoorbeeld die mijn generatie moest leveren tegen het vooropgestelde plan dat heerste na de Tweede Wereldoorlog.’
‘De klassieke rolverdeling van de vrouw die als onderdeel van de man er vooral voor moest zorgen dat ze goed getrouwd geraakte, dat was buiten mij gerekend. Mijn ouders hadden al vroeg door dat ik vooral niet in dat plaatje wilde passen. Mijn moeder heeft me ontzettend geholpen, financieel en praktisch, maar emotioneel verstond ze niks van mij. Daar heb ik enorm veel respect voor. Je moet het maar doen, onvoorwaardelijk blijven liefhebben terwijl je eigenlijk kop noch staart krijgt aan je eigen kind.’
Kan je die gevoelens ondertussen plaatsen?
MP: ‘Ik heb een groot gevecht geleverd tegen de kerktorenmentaliteit. Maar hoe meer afstand ik daar door ouder te worden van neem, hoe meer ik besef dat het de tijdsgeest was. Zowel het vooropgestelde gezinsbeeld als de inspanningen die mijn generatiegenoten deden om zich daarvan los te weken.’
Tegen de gang van zaken ingaan, het zit nog altijd diep in jou.
MP: ‘Ik heb altijd de extremen die zogezegd onverenigbaar zijn bewust of onbewust opgezocht. Kinderen krijgen op heel jonge leeftijd dan toch nog het verlangen hebben om te studeren en een theaterstudie beginnen aan het conservatorium is er daar eentje van. Als ik vandaag actie voer is dat niet meer om wild om mij heen te schoppen of in het wilde weg stellingen te smijten om gehoord te worden of je plek op te eisen. Het is proberen om iets te bereiken met mededogen, vanuit een bezorgdheid en een breed maatschappelijk engagement.’
‘Die zorg gaat dan over de wereld waarin mijn kinderen en jongeren in het algemeen verder moeten. Hoe gaan ze zich verhouden tot anderen? Diversiteit wordt weer extreem in vraag gesteld. Dat doet me veel pijn. Dat had ik al als kind. De dogma’s die je opgelegd worden door de omgeving waarin je toevallig geboren bent, ik begreep dat determinisme niet en ging daar altijd tegenin.’
Wat zijn voor jou de belangrijkste pijlers in je gezin?
MP: ‘Dat mijn kinderen de veiligheid vinden om in alle vrijheid te zoeken wie ze zijn en hoe ze zich willen ontwikkelen. Ik vind het belangrijk dat ze vol vertrouwen uitvliegen met de wetenschap dat er een nest is waar ze heel erg graag gezien worden. Mijn vijf kinderen zijn het grootste cadeau dat het leven me gegeven heeft. Hoe ouder ik word, hoe liever ik met hen ben, echt waar.’
‘Hulp vragen, ik heb dat moeten leren’
Kon je genoeg van hen genieten? Voor je twee oudste kinderen stond je er alleen voor. Ondertussen ben je opnieuw alleenstaand.
MP: ‘Dat was soms moeilijk maar de maatschappij is tegenwoordig ook wel heel erg gericht op dat “ideale gezinnetje”. In deze tijd is het moeilijk om dat allemaal voor elkaar te krijgen, het is een eeuwige zoektocht naar evenwicht.’
‘Ik ben voor het eerst moeder geworden toen ik zeventien was en op een moment dat ik met veel andere zaken aan het worstelen was. Ik noemde mijn kinderen een cadeau, maar dat wil niet zeggen dat ik het allemaal evident vond. Omdat ik er vaak alleen voor stond heb ik altijd geprobeerd om mooie, waardevolle mensen rond mijn kinderen te brengen, of dat nu een lief was, vrienden of mensen die ik professioneel ontmoette. Naast wat ik hen zelf wilde meegeven waren die ontmoetingen heel belangrijk.’
‘Nu besef ik wel dat ik oerechance heb gehad met mijn kinderen. Het zijn zo’n schone mensen. Die twee oudsten hebben altijd met een enorme generositeit naar hun drie nieuwe broers gekeken. Ze hadden een stuk met mij alleen afgelegd en moesten dat op een zeker moment gaan delen. Ze zijn altijd meegegaan in dat parcours, zonder af te haken. Ze verwijten me niks, dat is fantastisch.’
‘Maar pas op, we zijn niet klaar met elkaar. Als ze met twijfels of angsten zitten dan zeg ik altijd: “ik ben er nog, confronteer mij maar”. Dat gaan we niet uit de weg.’
‘Ik geloof in zorgen voor elkaar, ik wil daar deel van uitmaken omdat het mezelf ook een beter mens maakt’
Je zoon Titus heeft autismespectrumstoornis. Moest je na die diagnose je manier van leven erg aanpassen?
MP: ‘Dat is een zoektocht geweest. Vooral het inbrengen van vaste structuren was voor mij een enorme les in heroriënteren. Elke dag beginnen met het motto “pluk de dag”, dat gaat dan niet meer, je moet meegaan in de behoeftes en de noden van je kind en als die zo anders zijn dan wat je voordien voortdurend deed is dat soms lastig, heel lastig. Je wordt verplicht om constant bij te sturen om een evenwicht te vinden.’
‘Ik heb moeten leren om hulp te vragen van buitenaf. Ook dat was moeilijk want wat dat betreft ben ik een West-Vlaming pur sang: je gaat door, je hebt het zelf gezocht dus draag je maar de consequenties. Die strengheid voor mezelf moest ik op een zeker moment loslaten.’
Zie jij jezelf ooit voor de comfortzone kiezen? Op veilig spelen of kiezen voor projecten die je snel onder de knie hebt?
MP: ‘Ik geef mezelf altijd volledig. De comfortzone? Ik ken dat niet. Voor een deel heeft dat er ook mee te maken dat ik twee generaties kinderen in huis heb gehad plus het feit dat de culturele sector er altijd een is die belaagd wordt. Het klimaat verhardt. Artiesten moeten zich nu nog vaker verantwoorden. De perceptie is dat die job de maatschappij veel geld kost en veel mensen hebben het gevoel dat wat kunstenaars doen niet meetbaar is. Dat maakt dat het er ook in ons vak steeds vaker op aankomt om te scoren en dat wil ik niet, echt niet.’
‘Ik werd ooit tot dit beroep aangetrokken omdat het me prikkelde hoe artiesten met hun soms vreemde kijk op de wereld nieuwe inzichten kunnen geven, troosten, iets openbreken en het leven meer aanvaardbaar maken. Of gewoon vragen stellen, mag het nog? De laatste jaren wordt het ons moeilijk gemaakt. Beleidsgewijs, maar ook de solidariteit onder artiesten zou beter kunnen.’
Solidariteit. Je wilt aan de wereld tonen hoe manifest belangrijk dat is voor jou.
MP: ‘Daarvoor kom ik graag de straat op, ja. Wij bekijken de wereld nog altijd vanuit een postkoloniaal standpunt. Wij blanken zijn nog steeds de norm. Die zienswijze is ridicuul en laat zoveel mensen in de kou staan. Iedereen van ons moet schuldig pleiten. Het is eigen aan het beestje mens om in eerste instantie voor zichzelf en de zogezegd eigen groep te kiezen om te overleven.’
‘Je moet het maar doen, onvoorwaardelijk blijven liefhebben terwijl je eigenlijk kop noch staart krijgt aan je eigen kind’
‘Maar dat wil niet zeggen dat je je daar niet bewust van kan zijn, of daar tegenin kan gaan. Voor mij is het zelfs levensnoodzakelijk om mijn steentje bij te dragen. Zonder aanmatigend te willen klinken zou ik durven zeggen dat ik geloof dat het goed zou zijn mocht elke burger dat doen. Ik geloof in zorgen voor elkaar, ik wil daar deel van uitmaken omdat het mezelf ook een beter mens maakt. De nuance is vandaag in onze multiculturele samenleving meer dan ooit noodzakelijk. Het stigmatiserende wij-zijdenken is in mijn ogen ontzettend gevaarlijk en daarom moeten we de multiculturele samenleving durven herdenken, hoe moeilijk het discours ook is. Het is net de rijkdom van mens-zijn dat je in evolutie bent, dat je dingen durft herdenken en dat je jezelf durftbevragen. Neem nu de hele Zwarte-Pietenkwestie bijvoorbeeld.’
‘Natuurlijk vond ik als kind het sinterklaasfeest ook fantastisch. En Zwarte Piet hoorde voor mij ook naast Sinterklaas te staan. Maar dat koste wat het kost behouden omdat het iets van ons is? Wat een rare perceptie. Je moet altijd met respect het totaalplaatje bekijken. Als we vandaag samenleven met mensen die zich daardoor gekwetst voelen vind ik niet dat je dat zomaar van tafel kan vegen omdat het nu eenmaal iets is wat bij ons hoort.’
‘Waarom zijn onze waarden zo onaantastbaar? Wat zijn dat trouwens, “onze” waarden? Ook al is er maar één mens die zich gekwetst voelt door een bepaalde stellingname, dan is dat voor mij voldoende om het debat te openen. Daarom aan alle mensen die een gematigd, intelligent discours houden: willen die alstublieft uit hun huizen komen en van zich laten horen, en masse.’
