‘Het is belangrijk dus ik doe het gratis’

Katrien Schaubroeck licht toe dat vrijwilligerswerk een wederzijdse positieve beweging is: ‘Vrijwilligerswerk levert de samenleving iets op, maar ook het individu vaart er wel bij. Vele studies wijzen uit dat mensen die vrijwilligerswerk doen, zich beter in hun vel voelen, minder ziek worden en langer leven. Je moet dit soort conclusies uiteraard wel voorzichtig interpreteren. Het is immers best mogelijk dat het eigenlijk net andersom is: dat enkel mensen die zich goed in hun vel voelen, zich kandidaat stellen voor vrijwilligerswerk. Het lijkt me bovendien geen goed idee om aan vrijwilligerswerk te beginnen in de hoop dat het je iets zal opleveren. Let wel: de kans is groot dat hulp bieden aan mensen, zich inzetten voor een grotere zaak, iets van betekenis doen in plaats van uren voor de buis te zitten, je een gevoel van voldoening schenkt. Maar dat gevoel is een bijproduct: het valt je in de schoot terwijl je ergens anders op gericht bent. In deze politiek sombere tijden van Brexit en Trump en rechts-nationalisme in Europa ben ik beginnen te beseffen dat vrijwilligerswerk ook een middel tegen pessimisme kan zijn. In mijn boek noem ik vrijwilligers de optimisten van de samenleving: door hun inzet laten ze zien dat er een alternatief is voor de angstige, wantrouwige samenleving.’

In je kracht of aan je lot overgelaten?

Is vrijwilligerswerk niet alleen een middel tegen pessimisme, maar ook een noodzaak, als de overheid door besparingen bepaalde taken niet meer opneemt? In Nederland stelde koning Willem-Alexander in 2013 dat we van de klassieke verzorgingsstaat evolueren naar een participatiesamenleving, wat betekent dat aan iedereen die kan, gevraagd wordt verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen leven en voor de samenleving. Dit kan positief worden opgevat als een manier om iedereen in zijn eigen kracht te zetten, en vanuit zijn mogelijkheden mee te laten doen aan de samenleving. Maar Nadelen zijn het risico op overbelasting, vooral voor vrouwen, en de angst dat mensen minder of geen recht meer zouden hebben op zorg.