Hoe leer je weer vertrouwen?

Een garagist die je auto verprutst. Een politicus die zijn belofte niet nakomt. Een collega die met jouw idee gaat lopen. Of je partner die je bedriegt. Wat als een ander je vertrouwen schendt? Kan je dan nog verder? ‘We hebben vertrouwen nodig in het leven’, zegt vertrouwensconsulent Brennan Jacoby. ‘Je kan niet anders dan die kwetsbaarheid aanvaarden.’ 

Tekst Sigyn Elst – Foto Shutterstock

Je staat er niet altijd bij stil hoe vaak je op een dag blijk moet geven van groot vertrouwen. De koffie die we drinken in een bar of je slaatje tijdens de lunch? We gaan er blindelings van uit dat het kopje schoon werd afgewassen en de groenten goed gespoeld voor ze op ons bord belandden. De boeren die ons eten produceren, de dokters die onze aandoeningen diagnosticeren of de bankadviseur die ons het beste financiële plan voorstelt: het leven zou onhoudbaar worden als we – zelfs na een second opinion – uiteindelijk niet op anderen zouden kunnen vertrouwen. Vertrouwen is belangrijk voor een rijk en gevuld leven. Vertrouwen is belangrijk voor een leven zonder angst. Nog crucialer is het vertrouwen in diegenen die het dichtst bij ons staan. Als we onze collega’s, echtgenoten en kinderen vertrouwen hebben we geen reden om angstig te zijn of te piekeren. Dat verandert als er sprake is van wantrouwen omdat iemand ons bedrogen, verraden of slecht behandeld heeft. Een politieker die je teleurgesteld heeft of een garagist die je herstelling te duur heeft aangerekend kan je afstraffen: volgende keer kies je toch gewoon voor iemand anders? Heel anders is dat als het gaat om mensen dicht bij je. Die wil en kan je niet zo gemakkelijk uit je leven bannen. Als je beslist om een relatie een nieuwe kans te geven, is het belangrijk dat het vertrouwen opnieuw hersteld wordt.

Teken van intimiteit

‘Ik heb een vertroebelde relatie met mijn vader, en zou graag opnieuw vertrouwen kunnen opbouwen’, ‘ik ben hier omdat ik van mezelf het gevoel heb dat ik dikwijls wantrouwig tegenover collega’s sta’, ‘ik wil het vertrouwen van mijn partner terugwinnen’: het zijn een paar ontboezemingen van mensen die zijn samengekomen in The School of Life (TSOL) in Antwerpen om te luisteren naar de Amerikaans-Britse filosoof en vertrouwenscoach Brennan Jacoby. Elke deelnemer heeft zijn of haar reden om aanwezig te zijn, maar bovenal vinden ze het een goed idee om vertrouwen dat ergens verloren is gegaan, opnieuw te gaan opbouwen. ‘Vertrouwen is niet iets waar we ons voortdurend bewust van zijn’, steekt Jacoby van wal voor de goed gevulde zaal waarin ik verrassend veel jonge mensen zie, maar evengoed mannen in pak, oudere dames en ook enkele koppels. ‘Vergelijk het een beetje met lucht’, zegt hij. ‘Je bent je niet bewust dat die er is. Totdat de lucht schaars of vervuild is, dan besef je dat er iets vertroebeld is. Zo ook met vertrouwen. Vertrouwen waar je je geen vragen over stelt is een teken van intimiteit en wijst op een gezonde relatie. Op het moment dat vertrouwen gebroken wordt, krijg je een heel ander gevoel.’

‘Vertrouwen schenken is riskant. Het maakt je kwetsbaar. Je moet jezelf als het ware afvragen of een bepaalde relatie waardevol genoeg is om dat risico te nemen’ Brennan Jacoby, vertrouwensconsulent

Bewakingscamera’s

Er is veel te doen over vertrouwen in relatie tot politici, bankdirecteurs of priesters. Een vaak gehoorde oplossing is dat meer transparantie en verantwoording noodzakelijk zijn om vertrouwen en het gevoel van betrouwbaarheid te herstellen. ‘Voor een interpersoonlijke relatie zal dat echter niet werken’, zegt Jacoby. ‘Als je meer vertrouwen wilt opbouwen ten opzichte van je vrouw, is het laatste wat je moet doen camera’s in huis gaan plaatsen. Het zal bepaalde risico’s uitschakelen, maar geen vertrouwen bevorderen.’ Wie relationeel met een probleem van vertrouwen worstelt doet er volgens Jacoby eerst en vooral goed aan om voor zichzelf te begrijpen wat vertrouwen juist inhoudt. ‘Denk daar over na want als je dat goed weet, is het gemakkelijker om te achterhalen waar er voor jou iets is misgegaan.’ Hoe goed je relatie met vertrouwen is, kan je onder meer bepalen door na te gaan wat je vroeger werd aangeleerd. Hoorde je vaak dat iemand vertrouwen geven risico’s inhoudt, dat het naïef is en je het best niet te snel doet? ‘Ik werd inderdaad opgevoed met zo’n soort boodschappen’, vertelt de jonge vrouw die rechts van me zit tijdens een een-op-eenoefening die we tijdens de workshop moeten doen. ‘Toch merk ik dat ik met een open houding in het leven sta. Wij zijn de generatie die vertrouwen nodig heeft’, merkt ze op. ‘Anders dan onze ouders doen wij aan autodelen en huizenruil. Dan heb je echt vertrouwen in de ander nodig.’ Tegen het advies van haar ouders in ging ze afgelopen zomer samen met haar vriend al liftend op vakantie en ook dat heeft haar blik verbreed. ‘Die ervaring heeft me echt veel vertrouwen in de mensheid gegeven’, zegt ze.  ‘Soms merkten we dat dat ook voor de chauffeurs opging, trouwens. Hoe vaak hebben we niet gehoord dat ze “dat normaal nooit doen, lifters meenemen”. Maar het kortstondige contact, de spontane babbel met iemand die je anders nooit zou ontmoeten, deed beide partijen deugd.’

‘Wat je geeft, krijg je ook terug, dat geldt nog altijd. Start daarom elke relatie met een open houding’ Brennan Jacoby, vertrouwensconsulent

‘Over het algemeen is vertrouwen kunnen geven goed’, beaamt Jacoby. ‘Wat je geeft, krijg je ook terug, dat geldt nog altijd. Start daarom elke relatie met een open houding.’ Als je vertrouwen ooit geschonden is, probeer dan om de voorspellende verwachtingen (de bedrogen vrouw die ervan uitgaat dat haar man zal hervallen) om te draaien in een normatieve verwachting (wat jij of de ander zou moeten doen). ‘Vooral op het vlak van overspel wordt die normatieve verwachting grondig geschaad’, zegt Jacoby. ‘Ik geef toe dat het een uitdaging is. Het koppel moet de normatieve verwachting opnieuw bevestigen, doen wat de ander verwacht, in dat geval dus zichzelf zo gedragen dat het vertrouwen kan terugkomen. Dat is niet gemakkelijk omdat degene die bedrogen is, ook zal moeten afrekenen met het feit dat hij het gevoel kan hebben het eigen oordeel niet meer te kunnen vertrouwen. Evenwicht is dan heel belangrijk. Er moet balans zijn, en die moet wederzijds zijn. Zelfs als het niet meteen lukt om vertrouwen te geven, is het toch mogelijk om te proberen je ernaar te gedragen.’

Kwetsbaarheid

Verder wijst Jacoby in het geval van een vertrouwensbreuk ook op het belang om te kunnen vergeven. ‘Die generositeit is cruciaal, anders kan je nog wel een relatie hebben, maar dan is die gebaseerd op gesegmenteerd vertrouwen: je vertrouwt de ander omwille van sommige eigenschappen, maar niet voor andere dingen. Als je je relatie echt wilt redden, bekijk vertrouwen dan als een cadeau dat je aan de ander geeft.’ Natuurlijk is vertrouwen niet zonder risico. The best way to find out if you can trust somebody is to trust them, zei de Amerikaanse schrijver Ernest Hemingway. Daarmee geeft hij eigenlijk aan dat je met vertrouwen uiteindelijk gewoon de proef op de som moet nemen. ‘Vertrouwen geven maakt je inderdaad kwetsbaar’, zegt Jacoby. ‘Dat maakt vertrouwen riskant. Je moet jezelf als het ware afvragen of een bepaalde relatie waardevol genoeg is om dat risico te nemen. Ik definieer vertrouwen dan ook als een optimistische aanvaarding van een bijzondere kwetsbaarheid. Je accepteert dat je je kwetsbaar opstelt tegenover elkaar, maar in die aanvaarding zit ook een aspect van optimisme. Dat is de sleutel tot vertrouwen.’

(…)

Is je vertrouwen geschonden, of is dat bij een ander gebeurd door jouw toedoen? In het februarinummer van Psychologies geeft lifecoach Sófie De Bleser tips om het vertrouwen weer te herstellen.