Hoe doorbreek je hardnekkige patronen?
Je valt telkens op foute partners of begint keer op keer aan projecten die je nooit afwerkt. Iedereen heeft zo van die valkuilen waar hij maar blijft inlopen. Een therapievorm die inwerkt op die hardnekkige patronen is schematherapie. Al ingeburgerd in Nederland en Duitsland, nu ook in ons land aan een opmars bezig.
Tekst Sarina Wijnen – Foto Shutterstock
Karen (40) worstelt met haar laatste evaluatiegesprek. Ze kreeg geen slechte beoordeling, maar vond het heel moeilijk om te horen dat haar chef haar soms te kritisch en te weinig flexibel vond. Rationeel weet ze dat al haar collega’s verbeterpunten kregen, en alles bij elkaar viel het gesprek best mee. Maar toch wordt ze overvallen door heftige emoties: ze stelt zichzelf in vraag, voelt zich afgewezen en is boos op haar chef. Ze weet dat haar emoties overtrokken zijn, maar toch kan ze ze niet stoppen. Karens psychologe, een schematherapeute, vertelt haar dat ze reageert vanuit het schema of de valkuil ‘emotionele verwaarlozing’. Wie als kind niet genoeg gekoesterd, gezien of begrepen werd, voelt zich later als volwassene snel afgewezen, ook al hebben anderen het goed met je voor. De kans is groot dat Karens chef die opmerkingen enkel bedoelde om haar prestaties nog net ietsje beter te maken, maar Karen voelt zich weer even nietig en ongeliefd als vroeger.
Feilloze antennes
Schematherapie is een vorm van cognitieve gedragstherapie die je helpt om bepaalde patronen in je denken, je voelen en je gedrag te veranderen. Het is een ‘integratieve therapie’ die allerlei principes uit evidence based-therapieën samenbrengt in een gestructureerd geheel. Het achterliggende idee is dat je als kind een bepaald overlevingsmechanisme hebt ontwikkeld dat toen intelligent was, maar je nu als volwassene in de problemen brengt. Als je als kind thuis weinig waardering krijgt, is het slim om die bij andere mensen te gaan zoeken. Maar vaak ontwikkelt zo’n kind daardoor feilloze antennes om het anderen naar de zin te maken. En als volwassene kan je dan in het schema ‘extreme aanpassing’ terechtkomen, waarbij je voortdurend bezig bent om anderen te pleasen – ten koste van jezelf. Karen compenseerde als kind het gebrek aan ouderlijke koestering door op school schitterende resultaten te behalen en zo positieve aandacht te krijgen. Op die manier sijpelde het idee binnen dat ze alleen maar iemand is als ze goede prestaties neerzet, een typisch kenmerk van het schema ‘emotionele verwaarlozing’. Kritiek krijgen op die prestaties voelt voor haar dan ook aan als een grote en persoonlijke nederlaag. Een ander voorbeeld van een schema is ‘verlatingsangst’. Mensen die daarmee kampen hebben vaak als kind verdriet gehad om het verlies van een ouder en hebben daardoor onbewust besloten om zich niet meer zo intens aan iemand te hechten. Als volwassene houden ze dan, even onbewust, andere mensen dikwijls op afstand. Waardoor ze mislopen waar ze juist zo’n behoefte aan hebben: verbondenheid.
