Hoe blijf je jezelf in een groep?

Hoe blijf je bij jezelf, ondanks de verwachtingen en druk van de groep? Als tiener als je bang bent uit de peergroup te vallen. Als werknemer als je bedrijf hoge eisen stelt. Als lid van een familie als er bepaalde verwachtingen heersen waar je je niet zomaar aan onttrekt. We laveren tussen het verlangen om onafhankelijk te zijn als individu en bij een groep te horen. Maar hoe hou je de kerk in het midden?

Tekst: Anne Wislez

Veilige hechting

‘Hoe meer je ouders je de veiligheid hebben gegeven om je eigen grenzen te verkennen terwijl ze je toch liefde en geborgenheid gaven, hoe beter je in je latere leven bij jezelf en je eigen noden en waarden kan blijven’, zegt contextuele therapeute Annie Nuyts. Het vermogen om je eigenheid neer te zetten in een groep heeft dus veel te maken met een veilige hechting in je kindertijd. Het gaat erom dat je weet – en ook aan den lijve ervaren hebt – dat je je mag differentiëren van de anderen, zelfs in conflict of in onenigheid, zonder je recht te verliezen om deel uit te maken van de clan. En ook al dwaal je of loop je verloren, de ervaring vertelt je dat je altijd weer welkom bent in de thuishaven. Heb je die veilige basis in je kindertijd niet gekregen, zul je makkelijker geneigd zijn de voorwaarden van de groep te volgen en je eigen grenzen te overschrijden. Een belangrijke voorwaarde is dus om als kind – of later in je leven – je grenzen in veiligheid te leren verkennen en aangeven.

De liefde uittesten

In het zoeken naar eigenheid tast je je eigen grenzen af. ‘In je tienertijd laat je de ouderlijke band een beetje los en ga je aftasten hoever je daarin kan gaan. Hoeveel pijn kan ik mijn ouders doen? Hoeveel van wat zij willen dat ik doe kan ik weigeren?’, zegt psychologe Ineke Van Lint. ‘Eigenlijk ga je na hoever je kan gaan in een liefdevolle relatie. Die fase in je tienertijd is een wat onhandige poging om te zeggen: ik heb je niet meer nodig. Terwijl tieners, bij het geringste dat verkeerd loopt in hun leven, toch weer hopen dat je daar als ouder voor hen staat. Omdat ze dan die veiligheid weer willen voelen. Maar op die leeftijd vinden ze het ontzettend belangrijk om aanvaard te worden door hun vrienden, hun leeftijdgenoten. Erbij horen is op dat moment belangrijker dan hun eigenheid ontwikkelen.’

Je bent in die fase vooral bezig om je eigen ego te ontwikkelen ten opzichte van de groep: je wil jezelf laten gelden in de ogen van de anderen, je wil gezien en geliket worden. Soms doe je dat ten koste van jezelf. Je gaat over je eigen grenzen, negeert eigen noden of doet dingen waar je later spijt van kan krijgen, om die bevestiging van de groep maar te krijgen. Net zoals je je als kind aanpaste om de zorg en liefde van je ouders te kunnen krijgen. En op zich is dat niet gek: je hebt in je ontwikkeling die zorg en bescherming van de ander en van de groep ook nodig. We zijn sociale dieren, alleen redden we het niet. Je zal dus eerder geneigd zijn jezelf weg te cijferen ten voordele van de verwachtingen van anderen, wanneer je bang bent daardoor iets te verliezen wat belangrijk voor je is, iets wat je zekerheid biedt: je vaste job, de liefde van je partner, de bevestiging van de peergroup, de veiligheid van je familie.