En wat is de zin van jouw leven?

Persoonlijke invulling

Het woord zin-geving houdt in dat het iets is wat je actief doet: je geeft ergens zin aan, iets krijgt voor jou zin. Het is iets persoonlijks; wat mijn leven zin geeft, geldt niet per se voor jou. Religieus, spiritueel, vrijzinnig, filosofisch, nuchter, elke getuige in dit dossier vindt ergens anders zin in. Het is ook tijdsgebonden: iets wat je vroeger zinvol leek, lijkt je dat vandaag misschien niet meer. We kunnen zin vinden in werk, in schoonheid, de natuur, kunst, onze omgang met anderen, een persoonlijke verwezenlijking, in het deel uitmaken van een groep, in een ervaring die een gevoelige snaar raakt of die ons obstakels doet overwinnen, zelfs in lijden. Je rol binnen het gezin of een werkstructuur, het ontwikkelen van kennis en vaardigheden, en het realiseren van opdrachten of dromen zorgen ervoor dat je weet wat je te doen staat, het geeft je leven een bepaalde richting en betekenis. Waar die richtingaanwijzers in het verleden eerder door religies, grote denkers en algemene normen in de samenleving werden neergezet, zien we nu een verschuiving naar een zoektocht naar een meer persoonlijke zingeving: wie ben ik – los van mijn relatie, mijn gezin, deze dwingende maatschappij of religie, wat wil ik graag realiseren in het leven en wat geeft mij voldoening? ‘We zoeken die zingeving inderdaad op een andere manier dan vroeger’, bevestigt professor Loobuyck. ‘De secularisering en individualisering spelen in die verschuiving een belangrijke rol. In Vlaanderen zocht en vond men tot eind jaren 60 de zin van het leven in de klassieke levensbeschouwingen, voornamelijk in het katholicisme. Dat zien we nu niet meer. Als je enquêtes bij jongeren bekijkt, zie je dat ze zeker zin vinden in het leven, in de manier waarop ze bezig zijn, in sociale netwerken, in heel concrete persoonlijke, soms ook materiële zaken, maar dat ze niet meer kunnen puren uit levensbeschouwing. Ze zoeken de zin over het algemeen minder in grote tradities, zuilen of verhalen, maar meer in persoonlijk engagement, je inzetten voor Greenpeace bijvoorbeeld. We proberen met z’n allen ook zin te vinden in een vorm van zelfontplooiing, we noemen dat expressief individualisme: we willen van ons leven een kunstwerkje maken. Ook al zijn die keuzes van buitenaf gezien heel conform – we gaan allemaal naar dezelfde festivals, we dragen dezelfde kleding, we leggen als rugzaktoerist in India allemaal dezelfde route af omdat we allemaal de Lonely Planet lezen – toch willen we het gevoel hebben dat we individuele keuzes maken, dat we vrij en autonoom onze levenswandel mogen kiezen.’

Zingevingsproblemen

Je kan momenten van doelloosheid ervaren, tijden van verwarring dat je de zin van wat je overkomt helemaal niet kan vatten. Door ziekte, verlies, onrecht, grote pech of door politieke en maatschappelijke bewegingen die we moeilijk kunnen begrijpen … Het gevoel van zinloosheid voelt ongemakkelijk, het doet ons zoeken naar uitleg, inzicht, een houvast, want als we de zin of ‘het waarom’ verliezen, verliezen we een essentiële krachtbron. ‘Bewust of onbewust hebben mensen nood aan andere mensen, dingen en acties om de dag door te komen. Bij voorkeur zo dat er een toegevoegde waarde ontstaat die hun leven verrijkt’, zegt psychotherapeut en hoogleraar aan de KUL Mia Leijssen in haar publicatie Zingeving en zingevingsproblemen vanuit psychologisch perspectief. Ze noteert ook dat de meeste mensen pas stilstaan bij dat thema als ze in de problemen komen of als ze kampen met zingevingsproblemen, van zinvermindering tot zinloosheid. Psychologen weten maar al te goed dat gebrek aan zingeving kan leiden tot ernstige problemen, zoals depressies, verslavingen en zelfs zelfmoord. Niet zelden gaan we bij levensproblemen dan ook in therapie op zoek naar hoe we weer bevredigend kunnen functioneren met onszelf, in een sociale context. In principe worden er in therapie geen grote zingevingsvragen beantwoord, al is er een groeiend verlangen om ook dat aspect van het leven in therapie mee te nemen.
Niet voor niks bestaat er aan de KUL – onder leiding van Mia Leijssen – sinds 2009 een online opleiding Counseling in Existentieel Welzijn, waarin aandacht wordt gegeven aan het fysieke, psychische en sociale maar ook het spirituele niveau van de mens. Voor wie – ondanks het tanen van de klassieke religies – de behoefte blijft voelen om zichzelf en zijn leven te plaatsen in een ruimer en zelfoverstijgend kader. Die opleiding is nu zelfs uitgegroeid tot een Massive Open Online Course die kosteloos van over de hele wereld gevolgd wordt door duizenden deelnemers.