Ook weinig zelfvertrouwen en eerder de neiging om je naar beneden te halen dan jezelf een pluim te geven? Hier een idee waar het mogelijk aan kan liggen en enkele tips om ermee aan de slag te gaan. 

Tekst: Aurore Aimelet en Siska Verstraete
Illustratie: Eric Giriat

‘Meestal zijn het de mensen rond mij die me erop wijzen’, zegt Cathy (43), galeriehoudster. ‘Ik beweer constant dat ik niets waard ben, niets kan, niets weet … Zelfs als een tentoonstelling een groot succes was, heb ik er moeite mee toe te geven dat ik daar voor iets tussen zat.’ Over één ding zijn de psychologen het eens: jezelf naar beneden halen heeft te maken met een gebrek aan zelfvertrouwen. ‘De basis is een gekwetst zelfbeeld en een fragiel basisvertrouwen in andere mensen’, zegt psychotherapeut Bruno Mertens. ‘Je wantrouwt de bedoelingen van anderen, gaat er bijna vanzelfsprekend vanuit dat ze het niet goed met je voorhebben en je willen afbreken.’

Dat gebrek aan basisvertrouwen heeft veel te maken met je ouders. Zelfvertrouwenscoach Nele De Boeck: ‘Normaal gezien krijg je je zelfvertrouwen mee van je vader. Als hij zelf heel onzeker is, dan is de kans groot dat je zijn onzekerheid overneemt. Je moeder geeft je dan weer zelfliefde mee. Wanneer haar liefde voorwaardelijk is, als ze voortdurend eisen stelt bijvoorbeeld, is het vaak lastig voor haar kinderen om zichzelf graag te leren zien. Maar ook een narcistische partner kan je zelfvertrouwen wegnemen, vooral als hij je isoleert van je vrienden en familie.’

Maar waarom willen de ‘hyponarcisten’ nu van de daken schreeuwen dat ze niets waard zijn?

Beschermingsreflex

‘Jezelf of je capaciteiten minimaliseren is een aangeleerd mechanisme dat uitgroeide tot een onbewust patroon en dat een beschermingsfunctie heeft’, zegt Bruno Mertens. ‘Door jezelf als machteloos en incapabel voor te doen, hoef je geen verantwoordelijkheid op te nemen.’ Waarom zou je actie ondernemen als je toch tot niets goeds in staat bent? ‘Mensen die zichzelf naar beneden halen, blijven het liefst hangen in hun rol van slachtoffer’, vult psychologe Sylvie Protassieff aan. ‘Een rol die ze goed kennen uit hun jeugd en waar ze zich het meest comfortabel bij voelen.’

Hengelen naar complimenten

‘Zelfdenigrerend gedrag heeft ook veel te maken met angst voor afwijzing en veroordeling’, weet Bruno Mertens. ‘Wanneer je jezelf naar beneden haalt, verplicht je de ander bijna om je sterke, positieve of mooie kanten in de verf te zetten. Zo verzeker je jezelf van positieve feedback en voorkom je die afwijzing waar je zo bang van bent.’ Ook Sylvie Protassieff ziet in dit soort gedrag een vraag om bevestiging. ‘We proberen bij de ander een ouderlijke reflex, een troostende reactie op te wekken die we in onze kindertijd hebben gemist.’ Wanneer we zelf op onze zwakke kanten wijzen, hopen we dat de ander ons tegenspreekt.

Aandacht vragen

Onder de drang om jezelf in een slecht daglicht te plaatsen, kan ook de behoefte schuilen om gezien te worden, geeft psychoanalytica Hélène Vecchiali nog mee. ‘Sommige mensen hebben liever dat ze op een negatieve manier onder de aandacht komen dan helemaal niet. Alles is beter dan gewoon genegeerd te worden.’

 

Hoe pak je dit concreet aan? >>> TIPS>>>

Hoe aanpakken?

Geef jezelf complimenten

‘Vaak geef ik mijn klanten een kleine opdracht mee naar huis’, zegt zelfvertrouwenscoach Nele De Boeck. ‘Ik vraag ze een streepje te zetten telkens wanneer ze iets negatiefs over zichzelf zeggen of denken. Later moeten ze na elke denigrerende uitspraak één of twee positieve dingen zeggen over zichzelf. Ik raad hen ook vaak aan om tegen zichzelf te praten als tegen een goede vriendin. Die scheld je toch ook de huid niet vol als ze iets verkeerds heeft gedaan?’

Zie kritiek als iets positiefs

‘Leer kritiek te zien als een manier om te groeien en te leren, als een cadeau’, raadt psychotherapeut Bruno Mertens aan. ‘Wanneer anderen kritiek leveren, dan willen ze je niet kwetsen, maar je iets meegeven waardoor je kunt groeien.’

Omring je met positieve mensen

‘Je wordt sterk beïnvloed door de vijf belangrijkste mensen rond je’, zegt Nele De Boeck. ‘Zorg er daarom voor dat je je omringt met mensen die op een positieve manier met zichzelf en met jou omgaan, en hou een gezonde afstand van iedereen die jou naar beneden haalt, ook al is het dichte familie.’

Vergelijk je niet met anderen

‘Iedereen is uniek. Volg daarom je eigen pad, zonder je te spiegelen aan anderen. Als je net ben gestart met joggen moet je jezelf niet vergelijken met iemand die elke dag een marathon loopt’, zegt Nele De Boeck. ‘Wees ook dankbaar voor alles wat je wel al bereikt hebt: je carrière, de opvoeding van je kinderen, het huis dat je kan huren of afbetalen … ‘

Meer lezen

  • Sterk. Boost je zelfvertrouwen, Nele De Boeck (Borgerhoff & Lamberigts, 2015). Op de website van de zelfvertrouwenscoach www.neledeboeck.be vind je ook nog een paar bijkomende tips.
  • Een stevig werk om meer te weten over de dieperliggende oorzaken van een gekwetst zelfbeeld: De ontembare vrouw, Clarissa Pinkola Estés (Altamira, 2009)

Niet helemaal geholpen? Neem contact op met een therapeut die je verder kan helpen, op jouw maat.