Tekst Siska Verstraete – Illustratie Éric Giriat

Op haar twintigste plande Carmen een trip door Europa, samen met een paar vrienden. ‘De nacht voor we vertrokken, heb ik geen oog dicht gedaan’, vertelt ze. ‘Mijn maag lag in de knoop en er schoten allerlei rampscenario’s door mijn hoofd.’ Vijftien jaar later is haar houding tegenover vakantie nog niet veel veranderd. ‘Ik krijg het altijd Spaans benauwd wanneer de zomer eraan komt’, bekent Carmen. ‘De massa’s vrije tijd, de leegte … Het maakt me nerveus.’

Zwart gat – Zoals Carmen al aangeeft, is het far niente niet voor iedereen zo dolce. Wie het in het dagelijks leven altijd druk-druk-druk heeft, valt in de vakantie soms in een zwart gat. ‘Mensen met propvolle agenda’s worden vaak een beetje geleefd. Duizend-en-een mensen doen een beroep op hen, waardoor ze op elk moment van de dag bezig zijn’, zegt Jan van den Berg, psycholoog bij angstbehandelingscentrum IPZO. ‘Wanneer die drukte wegvalt, moeten ze zelf sturing geven aan hun leven, dingen plannen. In plaats van dat alles op hen afkomt, moeten ze zelf keuzes maken. En dat kan bedreigend overkomen.’

Balans opmaken – In de vakantie heb je ook meer tijd om te piekeren, om een balans op te maken van je leven, wat niet voor iedereen evident is. Ilse Hostyn, klinisch psychologe bij De Vestingen: ‘Wat wil ik eigenlijk? Hoe gaat het in mijn gezin? Dat zijn vragen die vaker opduiken wanneer je vrije tijd hebt dan wanneer je opgeslorpt wordt door je dagelijkse bezigheden. Sommigen voelen zich goed bij het opmaken van de balans van hun leven, maar voor anderen levert dat stress op.’

Doemdenken – Wat als ik verloren loop en de weg niet kan vragen omdat ik de taal niet spreek? Of stel dat ik ziek word en geen adequate behandeling krijg? En wat als ik verongeluk op de slecht onderhouden wegen? Ik hoop in elk geval dat er geen terroristische aanslag plaatsvindt! ‘Sommige mensen zijn een meester in doemdenken, vooral als ze zich in een omgeving bevinden waar ze niet mee vertrouwd zijn’, zegt Jan van den Berg. ‘Dikwijls zijn het van nature wat zorgelijke mensen die wel vaker last hebben van angstgevoelens. Schrik hebben om op vakantie te gaan kan ook te maken hebben met andere specifieke angsten die naar boven komen op reis. Angst om te vliegen of om met de auto te rijden in de bergen bijvoorbeeld, of voor insecten en vaccinaties.’

Sociale druk – Heb je een mooi bruin kleurtje? Heb je lekker gegeten? Fijn gezwommen? Wie terugkomt van vakantie krijgt onvermijdelijk dat soort vragen voorgeschoteld. Met als onderliggend idee: je vakantie moet fantastisch zijn geweest. Een idee dat nog versterkt wordt door kiekjes van paradijselijke stranden op Facebook of Instagram. Ilse Hostyn: ‘In onze maatschappij moet alles altijd leuk zijn. Alles moet rimpelloos verlopen. Terwijl het echte leven mooie en minder mooie momenten kent, ook op vakantie.’

Hoe aanpakken?

Bereid je goed voor
‘Geef niet te veel toe aan je angst. Als je nooit op vakantie gaat, kan je ook nooit positieve ervaringen opdoen’, vindt Jan van den Berg. ‘Vermijdend gedrag helpt je niet vooruit. Ga op vakantie, maar neem je voorzorgsmaatregelen. Ben je bang voor het onbekende, zoek dan veel informatie op over je bestemming. Of plan al vooraf de activiteiten die je ter plaatse zal doen.’

Ontspan je
‘Mindfulness helpt je om meer in het nu te leven en je angsten voor potentiële rampen in de toekomst los te laten’, weet Ilse Hostyn. Pieter Frijters, grondlegger van mindtuning, suggereert nog een andere, heel specifieke vorm van ontspanning die nuttig kan zijn bij fobieën zoals vliegangst. ‘Ontspan je tenen – angstige mensen krommen altijd onbewust hun tenen – draai je hoofd naar links en rechts, en kijk rustig om je heen. Probeer je te herinneren wat je gezien hebt. Nog een goede tip: vertraag je gedachten. Als je trager denkt, wordt het vanbinnen vanzelf rustiger.’

Volg je drive
Schrikt de leegte je af, maak van je vakantie dan een nuttige periode. De toeristische sector biedt naast massabestemmingen ook alternatieve vakanties aan. Zo kan je kiezen voor vrijwilligerswerk, een sportkamp, een culturele trip … Denk goed na over wat je écht wilt. Je innerlijke drive volgen is een van de beste middeltjes tegen angst.