Hoe kan een mens ‘gezonder’ functioneren in deze opgejaagde samenleving? Na een burn-out besluit curator in de kunsten Eva De Groote, met haar uitgesproken fijngevoelig vermogen om de wereld rondom zich te scannen, op zoek te gaan naar antwoorden op die vraag. Ze klopt daarvoor aan bij wijze mensen die bijna als bij toeval haar levenspad lijken te kruisen. Deze maand: Tina Vervaeke, systeemopsteller.
Tekst Eva De Groote – Foto Shutterstock
‘Door zelf te veranderen kan je als individu belangrijke verschuivingen teweegbrengen in het grotere systeem, je familie bijvoorbeeld’
Een yogastudio aan de rand van de stad is de setting voor een opstellingsdag begeleid door Tina Vervaeke. De mensen die zich hebben ingeschreven druppelen een voor een binnen. Sommige hebben ingetekend als opsteller, dat betekent dat ze die dag zelf hun persoonlijke verhaal willen inbrengen. De meeste – zoals ik – geven zich op als representant; wij zullen in de opstelling een rol spelen in andermans verhaal. Wij deelnemers kennen elkaar niet, noch elkaars verhalen. Dat is ook niet nodig, zo blijkt. Vandaag zullen we representant zijn in elkaars familiesystemen, en helpen we via de therapie ontwikkeld door de Duitse psychotherapeut Bert Hellinger oude gedragspatronen die we meedragen vanuit onze familiegeschiedenis te doorbreken.
In de loop van de dag passeren de situaties van vier opstellers de revue. Telkens is een knoop in het heden de aanleiding om een vraag te formuleren: een patroon dat zich in relaties almaar lijkt te herhalen, verdriet dat veel plaats inneemt of boosheid die onbeweeglijk lijkt. Het verloop van zo’n opstelling is – abstract bekeken – telkens hetzelfde: Tina nodigt de opsteller uit voor een korte situering van zijn situatie om op die manier zicht te krijgen op de essentie van de vraag. Dan worden de hoofdfiguren in de ruimte opgesteld in de vorm van representanten. Zodra er personen of situaties worden opgesteld, gebeurt er iets merkwaardigs: er ontstaan spanningsvelden. Alsof er onzichtbare krachten werkzaam zijn in de ruimte, soms subtiel, soms uitgesproken. Als representant word je uitgenodigd om in het moment te blijven: wat voel je hier en nu in deze opstelling? Je kent de situatie van de opsteller niet in detail, maar als je naar je eigen lichaam luistert, vertelt het je dingen. Daar wil ik niet zijn. Dat voelt niet juist. Dit zou ik willen doen. Ik voel afstand tussen mij en die andere opgestelde persoon. De situatie die ontstaat wordt als het ware een scène die door de opsteller kan worden geobserveerd. Het familiesysteem waartoe hij – meestal op een intieme, soms op een verstikkende manier – behoort, wordt nu aan hem getoond. Hij kijkt ernaar als waarnemer.
Tableaux vivants
‘Als verborgen emoties en feiten naar boven komen, kan het grotere plaatje van een familie worden beschouwd. Zo is het mogelijk dat dingen worden verlost, opgelost’
De tableaux vivants die gedurende de dag passeren zijn indrukwekkend. Gezinnen worden voor even vervolledigd, eerder onopgemerkte connecties worden onthuld, onuitgesproken gemis krijgt een plaats. Vaak is er flink wat weerstand voor er dingen gaan verschuiven. Tina begeleidt de opstellingen geduldig en liefdevol. Tranen stromen bij de opstellers, maar evengoed bij de representanten. Het is immers erg ontroerend om te zien hoe er beweging komt in relaties of situaties die soms al jarenlang zijn versteend. Soms ontstaat er emotie omdat sommige dingen resoneren met je eigen systeem, met dingen die je zelf hebt meegemaakt of die je kent uit eigen kring.
Tegen de late namiddag gaan we weer aan land. Er heerst een bijna uitgelaten sfeer in de yogastudio. Wij matrozen kennen elkaar niet persoonlijk en zullen elkaar wellicht niet terugzien na vandaag, toch voelt het juist om gedegen afscheid te nemen met een kus of een omhelzing. Ik ben onder de indruk van Tina’s aanpak en manier van zijn. Van het werkplezier dat ze uitstraalt terwijl ze mensen begeleidt in de diepste krochten van hun ziel. Ze gebruikte vandaag intrigerende termen zoals ‘bewustzijnsfitness’ en ‘familiale systeemdruk’. En dan was er ook nog die uitspraak van haar leermeester Hellinger die bleef nazinderen: waar drama is, is geen liefde. Een beetje schoorvoetend benader ik haar over de reeks interviews die ik in gedachten heb. Ze gaat meteen akkoord. Ik ben verbaasd over haar affirmatie zonder meer uitleg en vraag of ze niet wat meer omkadering wil. ‘Dat komt toch wel, niet?’ Ze knikt me toe met fonkelende ogen. Een paar weken later zitten we in kuipstoeltjes in een heldere ruimte te midden van het serene begijnhof waar Tina woont en werkt. ‘Zo,’ zegt ze met een glimlach. In een paar minuten schets ik waar ik vandaan kom. Mijn traject in de kunsten, mijn uitvallen en het nieuwe zoeken dat er uit is ontstaan. Ik vraag haar hoe haar levenspad is verlopen, of er scharniermomenten waren in haar leven. Even is het stil. Tina Vervaeke: (…)
Lees het volledige interview in het juninummer van Psychologies.
Wat is opstellingswerk?
Dankzij opstellingswerk, een techniek ontwikkeld door de Duitse psychotherapeut Bert Hellinger, krijg je inzicht in waarom situaties zich steeds op een bepaalde manier manifesteren in je leven. Oude, onbewuste patronen kunnen je leven beheersen omdat ze – soms doorheen verschillende generaties – zijn doorgegeven door de mensen die je hebben opgevoed. Voor zover het familiesysteem het toelaat, kunnen bepaalde (meestal tot dan onzichtbare) patronen helder worden en kunnen belemmeringen opgeruimd worden.
Wie is Eva De Groote?
Eva De Groote was jarenlang actief in de kunsten als curator en organisator. In het voorjaar van 2016 stortte ze in. De huisdokter stelde vast dat het ging om burn-out. De eerste maanden stonden in het teken van uit elkaar vallen, met op kop gevoelens van schaamte en angst. Maar met het voortschrijden van de weken ontstond er ruimte. Het gevoel van schaamte veranderde in een aanvaarden van kwetsbaarheid, het gevoel van falen transformeerde in een verwelkomen van niet-weten. Het zijn dingen die ze intussen koestert op het vervolg van haar weg. Navigerend op nieuwsgierigheid en intuïtie zoekt ze mensen op met een inspirerende praktijk, kijk of onderzoek op het vlak van zelfwerk en bewustzijn. Zou het kunnen dat net daar de sleutel ligt voor een duurzame gezondheid van mens en planeet, voor een samenleven dat vertrekt vanuit heelheid en verbondenheid?
