Steeds meer mensen zijn de combinatie van een voltijdse job op het werk én thuis beu en kiezen ervoor om minder te gaan werken. Maar hoe vermijd je dat je ontsnappingspoging uitdraait op een blokkage? Psychologies sprak met gelukkig deeltijds werkenden over het vermijden van de valkuilen.
Tekst Tina De Gendt – Foto Diego Franssens
Vandaag werkt meer dan de helft van de vrouwelijke werknemers in België deeltijds (bij de mannen is dat een tiende). Maar nog vele duizenden meer dromen ervan. Verschillende enquêtes wijzen uit dat 70 tot 80 % van de werkende vrouwen een parttime job ambieert. Vooral voor drukbezette moeders lijkt ‘minder werken’ een gedroomde oplossing, maar in de praktijk draait het vaak anders uit. Volgens het blad Vacature komen steeds meer mensen terug op hun beslissing om deeltijds te werken.
Vooral vrouwen die vier-vijfde werken hebben vaak spijt van hun beslissing. Uit bepaalde onderzoeken blijkt zelfs dat deeltijds werkenden nog vaker met een burn-out te maken krijgen dan voltijds werkenden. Een zege voor de ene, een vergiftigd geschenk volgens de andere. ‘Gewoon wat minder werken’ is in elk geval gemakkelijker gezegd dan gedaan. Tussen droom en werkelijkheid staan een resem bezwaren en valkuilen. Hoe zorg je ervoor dat een deeltijds contract inderdaad een oplossing biedt en geen bijkomende problemen oplevert? Vijf valkuilen om rekening mee te houden voor wie deeltijds wil gaan werken of het al doet.
Je gaat minder werken maar…
1. Je werkt niet minder
Vooral voor vrouwen die vier vijfde gaan werken is dat al te vaak de realiteit: ze worden minder betaald maar presteren nog hetzelfde. ‘Takenpakketten worden nu eenmaal niet herschreven voor vier vijfde werknemers’, krijg je te horen. Maar als jij het niet doet, hoe moet het dan met ‘de rest’ van het werk? Een extra personeelslid aannemen voor een vijfde van je takenpakket is voor veel ondernemingen onhaalbaar, dus wordt het werk in de meeste bedrijven gewoon doorgeschoven naar de collega’s.
Die zitten vaak genoeg tot over hun oren in het werk, waardoor het werk blijft liggen. De gevolgen van de beslissing belanden daardoor gewoon terug op het bureau van degene die minder wilde gaan werken. Heel wat deeltijds werkenden presteren daardoor veel overuren of werken vaak van thuis. ‘Het enige voordeel van mijn vier vijfde contract is dat ik niet meer met mijn kinderen naar de supermarkt moet op zaterdag’, zegt Leen. ‘Voor de rest heb ik alleen nadelen: ik verdien minder, mijn collega’s klagen, ik werk ’s avonds en de was stapelt even hard op als tevoren.’
Oplossing
Bespreek op voorhand met je leidinggevende welke taken je niet meer zal kunnen uitvoeren. Wees realistisch en baseer je op je werkelijke uurrooster. Denk samen met je chef na over een oplossing voor het werk dat je niet meer zal doen. Zo vermijd je dat het op termijn gewoon terug bij jou terechtkomt.
2. Je werk is je leven
Wie beslist om minder te gaan werken heeft bewust of onbewust zijn prioriteiten herschikt. Je wilt meer tijd voor jezelf, hebt meer tijd nodig voor het huishouden, wilt vaker bij je kinderen zijn, hebt een nieuwe hobby of noem maar op. Wat de reden ook is, het werk is in elk geval een trapje gedaald in de hiërarchie. Voor mensen die jaren gewerkt hebben aan een carrière kan dat psychologisch zwaar vallen.
‘Ik heb mezelf altijd gedefinieerd aan de hand van mijn job, tot ik tijdelijk deeltijds ging werken voor de kinderen. Daarna ben ik de passie voor mijn werk grotendeels verloren’, getuigt Bram, die tot voor kort als hulpverlener in een instelling werkte. ‘Ik zoek nu een job die combineerbaar is met mijn gezin, niet omgekeerd.’ Zelfs als je deeltijdse situatie voor jou tijdelijk is en je vastberaden bent om op termijn opnieuw voltijds aan de slag te gaan is het niet ondenkbaar dat je omgeving dat niet zo interpreteert.
Het is algemeen bekend dat deeltijds werkenden promoties en kansen mislopen omdat ze minder bereid zouden zijn om te investeren.
Oplossing
Meer nog dan een praktische beslissing is deeltijds werken een psychologische beslissing. Een moment om te beseffen dat je werk niet je leven is, maar misschien wel een heel belangrijk deel van je leven. Neem de tijd om stil te staan bij wat je job voor je betekent.
“Voor wie zich jaren gedefinieerd heeft aan de hand van zijn job kan deeltijds gaan werken psychologisch zwaar vallen”
3. Je maakt je zorgen over geld
Het meest directe gevolg van minder gaan werken is dat er minder geld binnenkomt. Voor sommigen, zoals alleenstaande ouders of mensen met zware schulden, is deeltijds werken om die reden alleen al niet haalbaar. Er zijn echter verschillende opties die een pak voordeliger zijn dan het ‘vrijwillig deeltijds werk’. Zo kan je ook ouderschapsverlof of tijdskrediet spreiden over enkele maanden of jaren.
Als alle collega’s onder tijdsdruk lijden kan in kleine ondernemingen een ‘algemene werktijdverkorting’ (voor alle werknemers) een goede oplossing zijn. Eens je echt aan het rekenen gaat is het belangrijk om behalve de maandelijkse loonsvermindering ook de financiële gevolgen op lange termijn in te calculeren op het vlak van pensioenrechten en ontslagvergoedingen. ‘Alleen om die reden kan deeltijds werken voor mij enkel een tijdelijke oplossing zijn. Van zodra ik het weer mogelijk acht ga ik opnieuw voltijds aan de slag’, zegt alleenstaande Kader.
Oplossing
Meer verdienen zal je door minder te gaan werken in elk geval niet doen. Maar dat hoeft niet altijd een probleem te zijn, zolang je bereid bent om toegevingen te doen. Als je inkomen daalt moeten ook de uitgaven dalen. Bereken dus beter vooraf waarop je kan besparen.
4. Je streeft naar een eerlijke taakverdeling thuis
Deeltijds werken bij mannen zit in de lift. Vandaag werkt zowat 10 % van de Belgische mannelijke werknemers deeltijds. Toch blijft deeltijds werk grotendeels een vrouwenzaak. Niet alleen wordt zo de loonkloof in stand gehouden, het is ook een duidelijk signaal dat het in veel Belgische huishoudens armzalig gesteld is met de eerlijke taakverdeling tussen man en vrouw. Voor veel vrouwen is deeltijds werken geen keuze maar een oplossing voor een probleem dat misschien niet zou bestaan als hun partner wat meer zou bijspringen thuis. Wanneer de vrouw des huizes beslist om minder te gaan werken om alles rond te krijgen wordt dat vaak opgevat als een teken dat ze nog meer verantwoordelijkheid in huis zal opnemen. Want daarom werkt ze toch deeltijds? En daarmee durft het evenwicht al eens volledig verstoord geraken en het hele huishouden op haar schouders terechtkomen, waardoor ze opnieuw in tijdsnood belandt. ‘Vooral voor de kinderen vind ik dat ik maar een pover voorbeeld stel van de emancipatie van de vrouw’, zegt An. ‘Ik hoop dat ze het zelf later beter doen.’
Tenzij …
Duidelijke afspraken met je partner en andere leden van het huishouden zijn onmisbaar. Wie deeltijds gaat werken om het huishouden te ontlasten spreekt het best tevoren af welke taken hij daardoor zal kunnen opnemen en welke niet.
5. Er komt niets in de plaats
Behalve over een to-dolijst beschikken de meeste werkende moeders ook over een lange lijst van dingen die ze zouden willen doen als ze eens vijf minuten tijd hadden. Het huis opnieuw behangen, een vreemde taal leren, afspreken met vriendinnen, gaan sporten of pottenbakken. Alleen lijkt het er nooit van te komen. Deeltijds gaan werken lijkt de ideale manier om eindelijk tijd te maken voor de dingen die je altijd zo graag had willen doen. Alleen raakt de agenda zo snel gevuld met alle dingen waar je geen tijd voor vond dat er niks meer overblijft voor de dingen die je wou doen. Psychologisch is het echter van belang om een plus te kunnen zetten tegenover de min. Anders eindig je snel met het gevoel te hebben moet afgeven zonder iets in de plaats te krijgen. ‘Wat ik het meest miste toen ik voltijds werkte was boeken lezen’, vertelt Mieke. ‘Sinds ik deeltijds werk verplicht ik mezelf om een boek per maand te lezen. Tot nu toe lukt het.’
Tenzij …
Gun jezelf een heiligheid. Zelfs al is het maar een koffie met een koekje of een moment om je favoriete tijdschrift te lezen. Compenseer je opoffering om minder te gaan werken met een nieuw ritueel: een moment van puur egoïsme eens per week.
Ann (47)
‘Tijdens mijn sabbatjaar stelde ik vast dat ik mijn werk niet miste’
‘Ik heb voltijds gewerkt tot ik onverwacht zwanger werd van mijn derde zoon. Toen heb ik een sabbatjaar genomen. In dat jaar stelde ik tot mijn verbazing vast dat ik mijn werk niet miste. Tot dan toe had ik altijd
gedacht dat ik niet kon leven zonder een job waar ik mijn passie in kon leggen. Maar in dat jaar had ik aan uitdagingen geen gebrek: ik nam een aantal engagementen op in verenigingen en voor de school van mijn kinderen. Sindsdien ben ik nog meer dan tevoren voorstander van het idee om iedereen een basisinkomen te geven. Een mens heeft volgens mij een intrinsieke nood om zich nuttig te maken. Na dat sabbatjaar heb ik besloten om minder te gaan werken. Ik startte aan tachtig procent maar merkte al snel dat dat niet haalbaar was. Als je het mij vraagt is vier vijfde voor mensen met een inhoudelijk beroep bijna altijd een nepregeling: je bent dan wel een dag minder op kantoor maar je takenpakket wordt niet aangepast, waardoor je je werk onvermijdelijk meeneemt naar huis. Gelukkig ging mijn werkgever akkoord met een contract van zestig procent. Dat geeft me een zeker gevoel van vrijheid. Ik heb niet veel tijd over maar ik kan tenminste zelf kiezen hoe ik de dingen organiseer. De andere kant van de medaille is dat je voor dat gevoel van vrijheid een stuk financiële onafhankelijkheid opgeeft. Daar heb ik het soms wel moeilijk mee: het idee dat ik afhankelijk ben geworden van mijn man, dat ik het alleen niet meer trek. Maar in ons huis ben ik nu eenmaal de verantwoordelijke voor alles: de kinderen, het huishouden, de verbouwingen. Dus is mijn deeltijdse baan de enige praktische oplossing. Maar de voordelen, zoals een koffie met vriendinnen ’s morgens, zijn dan ook voor mij.
