Antidotum tegen burn-out: bevlogenheid
Stel je voor: je staat ’s morgens te popelen om aan het werk te beginnen, voor je het weet is de dag voorbijgevlogen en ’s avonds hou je genoeg energie over om een leuke hobby te onderhouden. Te mooi om waar te zijn? Voor zowat 15 % van de mensen is dat realiteit. En je kan het leren.
Tekst Tina De Gendt
In het midden van de burn-outepidemie lijkt het soms alsof niemand buiten schot blijft. Toch is er een groep mensen die schijnbaar ongenaakbaar blijft. Ze zwemmen in dezelfde poel waarin zovelen kopje onder gaan en springen over hordes waar anderen over struikelen. Toen de Nederlandse professor psychologie Wilmar Schaufeli die groep mensen twintig jaar geleden identificeerde en begon te onderzoeken ontdekte hij dat ze allemaal één ding gemeen hadden: bevlogenheid.
Een eigenschap die niet alleen bescherming biedt tegen burn-out maar ook een krachtige voorspeller is van professioneel, mentaal en zelfs fysisch welzijn. ‘Het zou een gemiste kans zijn om bevlogenheid enkel vanuit een negatief kader te gebruiken om burn-out te genezen of te voorkomen. Door te investeren in bevlogenheid versterk je jezelf op veel meer manieren.’
Wat het is
Wordt burn-out gekenmerkt door uitputting, cynisme en verminderde competentie dan is bevlogenheid een toestand van opperste vitaliteit, toewijding en absorptie. De twee zijn dus niet tegenovergesteld aan elkaar maar bevinden zich wel aan een verschillend uiteinde van de werktevredenheidslijn. Aan elk uiteinde bevinden zich volgens professor Schaufeli vandaag ongeveer 15 % van de mensen, al is de burn-outkant groeiende. Bevlogen mensen voelen zich fit en beschikken over een groot doorzettingsvermogen.
Heel kenmerkend is ook hun gevoel van trots en enthousiasme dat ze uitstralen en het feit dat ze helemaal opgaan in hun werk. Die kenmerken vertonen ze niet op elk moment van elke dag, maar wel meestal. Wat het niet is Typisch voor bevlogen mensen is dat ze uitzonderlijk lang en hard kunnen doorwerken. Daardoor worden ze er al te vaak van verdacht werkverslaafd te zijn. ‘Psychologisch gezien er is er echter een groot verschil’, aldus Schaufeli.
‘Werkverslaafden werken omdat ze vinden dat ze dat moeten. Bevlogen mensen werken omdat ze het willen.’ Het lijkt misschien een nuance maar in de praktijk zijn de verschillen groot. Zo kunnen workaholics hun werk niet neerleggen, waardoor ze zich buiten het werk nutteloos en slecht voelen. Daardoor hebben ze dikwijls weinig nevenactiviteiten.
Creatieve mensen zijn bevlogen
Bevlogen mensen daarentegen zijn vaak bevlogen in alles wat ze doen en hebben na de werkuren energie over om andere dingen te doen. Iets wat je hebt Net zoals bepaalde mensen meer aanleg hebben voor een burn-out heeft een groep mensen ook meer talent voor bevlogenheid. Dat talent wordt gevormd door een combinatie van persoonlijkheidskenmerken en werkomstandigheden.
Extraverte en gewetensvolle persoonlijkheden zijn vaker bevlogen, terwijl perfectionistische en pessimistische mensen meer risico lopen op een burn-out. Mensen in creatieve beroepen zijn vaker bevlogen, maar ook leerkrachten zijn het meer dan gemiddeld. ‘Niet iedereen heeft een even groot bevlogenheidspotentieel,’ aldus Schaufeli, ‘maar bijna iedereen heeft een groeipotentieel wat bevlogenheid betreft.’
‘Het merkwaardige aan bevlogenheid is dat het, in tegenstelling tot een burn-out, weinig afhankelijk is van de werkdruk. Een grote verantwoordelijkheid is voor bevlogen personeel amper een probleem’, aldus Schaufeli. ‘Wat bevlogen mensen wel doen is optimaal gebruikmaken van de positieve zaken die ze uit hun werk kunnen halen.’ Iets wat je ontwikkelt in elke job vind je zowel stressoren als energiebronnen.
De sleutel tot meer bevlogenheid ligt blijkens onderzoek niet zozeer in het wegnemen van stressoren maar wel in het investeren in de energiebronnen. De belangrijkste energiebronnen op het werk zijn sociale steun, autonomie en feedback. De aanwezigheid van die bronnen is grotendeels bepaald door de context, maar de manier waarop die bronnen gehanteerd worden kan ieder voor zichzelf veranderen.
Bevlogenheidsprogramma
In het bevlogenheidsprogramma dat professor Schaufeli uitwerkte legt hij de focus op kleine psychologische interventies om mensen meer gebruik te laten maken van die bronnen. ‘Een van de interventies bestaat erin om mensen te verplichten om hulp te vragen’, aldus Schaufeli. ‘Mensen zijn vaak nogal cynisch over de hulpbereidheid van hun collega’s. Ze durven geen hulp vragen omdat ze vrezen dat het antwoord nee zal zijn, maar daarin vergissen ze zich vaak.
Als ze effectief hulp vragen kijken veel mensen ervan op hoeveel steun ze wel krijgen van hun collega’s.’ Ook op het vlak van autonomie en feedback bestaat er in heel wat bedrijven meer bewegingsvrijheid dan veel mensen denken. Zelf het heft in handen nemen en vragen om meer zelfstandig te mogen werken of feedback te krijgen kan bevlogenheid in de hand werken. Iets wat je geeft Bevlogen werknemers zijn productiever, meer bereid tot leren, minder vaak ziek of afwezig en daarom een droom voor elke baas. Ook voor collega’s zijn bevlogen medewerkers een troef.
Wie bevlogen is, is constructief
In tegenstelling tot een burn-out is bevlogenheid namelijk besmettelijk: zo blijkt uit onderzoek dat één bevlogen collega in staat is om een hele afdeling nieuw leven in te blazen. Bevlogen mensen zijn vaak gelukkig en geluk waait heel snel over van de ene naar de andere persoon. Daarnaast zijn bevlogen mensen intrinsiek gemotiveerd door hun werk en zo stimuleren ze ook hun collega’s om meer trots te putten uit de functie die ze bekleden.
Bevlogen mensen zijn bovendien empathisch en dus ontvankelijk voor problemen van collega’s. Ze zijn niet bang om moeilijkheden aan te kaarten en doen dat op een constructieve manier. Bevlogen door het leven Bevlogenheid uit zich dus niet enkel op het werk, je draagt het mee in de rest van je leven. Zo beschermt het niet alleen tegen burn-out maar ook tegen depressie. Onrechtstreeks is bevlogenheid daardoor ook bevorderlijk voor het algemeen lichamelijk welzijn. Bevlogen mensen voelen zich beter in hun vel en onderhouden daardoor ook betere relaties met hun vrienden en familie.
