Psychiater Dirk De Wachter, ook diensthoofd systeem- en gezinstherapie aan het Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven, geeft weer een boek uit. En dat is altijd iets om naar uit te kijken. Want als er iemand is die het échte mooie en breekbare tussen mensen stimuleert en een pleidooi voert voor echtheid, dan is hij het wel.
Tekst: Anne Wislez – Beeld: Marleen Daniëls
‘Focussen op ongelukkigheid, pessimistisch? Juist niét! Ik denk dat liefde en vriendschap daarmee gebaat is’
De kunst om een klein beetje ongelukkig te zijn is inmiddels een van je handelsmerken geworden. Hoe is dat gekomen?
Dirk De Wachter: ‘Ja, dat blijkt inderdaad zo. Ik heb ook best wat andere dingen gezegd, maar het ene sluit al wat meer aan bij het grote publiek dan het andere. De basis van dit boek ligt bij de vraag van Confituur Boekhandels om naar aanleiding van de maand van de filosofie gevraagd een essay te schrijven. Ik schreef dat over de kunst van het ongelukkig zijn. Dat bleek onmiddellijk uitverkocht. Mensen willen daar dus blijkbaar iets over horen. Mijn uitgever zag er een boek in.’
Herinner je je het moment nog waarin dat gegeven van ongelukkigheid je voor het eerst echt trof?
DDW: ‘Ja, eigenlijk wel. In mijn boek Borderline Times geef ik natuurlijk al aan dat onze maatschappij niet altijd zo glad draait als we wel zouden willen en dat er hier en daar toch zaken moeilijk gaan waar we onze ogen niet voor mogen sluiten. We moeten daar iets aan doen. Indignez-vous, engagez-vous, dat was ook mijn pleidooi. Wat ik nu heb geschreven sluit daarbij aan.
Er is veel te doen rond geluk, methodes om nog gelukkiger te worden dan we al zijn. Een man die ik daar nogal veel over hoorde praten, belandde op een dag bij mij en zei dat hij het erg moeilijk had. Die paradox deed me nadenken. Wat is dat toch dat we zo gespleten leven? In de openbaarheid moet alles fantastisch en leuk en jong en mooi en slim en onkwetsbaar zijn. Maar dat kan niet. Als psychiater besef ik dat maar al te goed: het leven is gewoon af en toe lastig. Ook als je het goed stelt en veel geluk hebt. Er is altijd wel wat, met je kinderen, je gezondheid …. De kunst van het leven is niet zozeer om gelukkig zijn – dat kunnen we wel. Koop gewoon een Bongobon, zeg ik dan altijd een beetje onnozel. (lacht) Maar het is het ongelukkigheid leven wat een ware kunst is.’
‘Het leven is gewoon af en toe lastig’
Focussen op ongelukkigheid. Is dat niet een wat pessimistisch discours?
DDW: ‘In mijn ogen juist niet. Ik vind het een optimistische visie! Ik denk zeker niet dat we allemaal ongelukkig zijn. Alleen is het leven af en toe wat lastig, dat kan niet anders, en ik zie dat het onze relaties deugd doet, als we dat durven uitspreken. Juist als we die ongelukkigheid kunnen delen en daar iets mee kunnen doen met onze medemensen, onze geliefden, ontstaat er verbinding. Juist in het kunnen delen van het ongelukkig zijn, in het daar niet van weglopen maar erover durven spreken, ontstaat de wezenlijkheid van de liefde. Daar heb ik in mijn boek over Liefde ook al wel wat over geschreven. Al mijn boeken sluiten op elkaar aan. Ik zeg ook helemaal niets nieuws, maar blijkbaar horen mensen het toch nog eens graag van een professor.’
Blijkbaar willen mensen eens officieel ongelukkig mogen zijn.
DDW: ‘Blijkbaar. Op de nieuwe media zien we alles over leuke vakanties en weekendjes en blitse maaltijden. Ik wil hiermee de nieuwe media niet aanvallen. Maar het is een uitnodiging om te spreken over de lastigheden, omdat ik denk dat de vriendschap en liefde daarmee gebaat is.’
Moeten we onze ongelukkigheid ook op sociale media gooien, of juist niet?
DDW: ‘Ik pleit er niet voor om dit zomaar in de openbare ruimte te gooien of op Instagram te zetten. Hoewel ik oprecht zie dat als sommige BV’s laten weten dat ze het niet makkelijk hebben gehad, dat veel doet. Als zo’n knappe succesvolle man als Bart Schols een kwetsbare kant blijkt te hebben, dan vind ik dat juist weer goed dat hij dat durft publiek te maken. Toch vind ik niet dat iedereen dat moet gaan doen. Mijn boodschap is om dat in eerste instantie te delen met de mensen die we graag hebben en die ons vertrouwen waard zijn. Mensen die luisteren. Laten we daar ook plaats hebben voor het verdriet. Ook, zeg ik, want mensen mogen zich natuurlijk heel erg amuseren, ze mogen nog altijd op vakantie gaan – zelfs af en toe met het vliegtuig.‘ (lacht)
‘Juist als we onze ongelukkigheid kunnen delen met onze medemensen, ontstaat er verbinding’
We mogen mild zijn voor onszelf.
DDW: ‘Het is inderdaad een soort van mildheid. En kiezen voor verbinding. Niet weglopen van lastigheid. Dat is zeker iets waar ik voor pleit. De verkruimeling van het sociale weefsel, de verikking, het inbunkeren van de zelvigheid, dat is iets waar ik steeds op terugkom. ‘
Omdat die tegenwind zo sterk is, de druk om jezelf te profileren en succesvol te zijn.
DDW: ‘Zeer sterk, dat herken ik evengoed. Ik zit in de academische wereld, daar wordt falen onmiddellijk afgestraft. Ik kan daar alleen maar over spreken en ik merk – en dat is niet onaangenaam – dat mensen dat heel erg opmerken en dat beamen: dat is juist, dat is waar.’
Geeft u ook tips voor de mensen die luisteren naar de ongelukkigheid van anderen?
DDW: ‘Ja, zeker, aan beide kanten. Ik pleit ervoor dat mensen met lastigheid daar iets over zeggen, en ook dat anderen daarvoor openstaan en ernaar luisteren. Dat is heel herkenbaar, want ook zij hebben af en toe lastigheid. Het is ongelooflijk hoeveel dat voorkomt! Depressie en burn-out zijn overal. Er iets over durven zeggen is al het begin van de verbinding en van de verbetering. Het gaat over erkenning en gezien worden, en de schaamte een stuk loslaten.’
Is je nieuwe boek ook praktisch bedoeld of vooral filosofisch?
DWW: ‘Ik ben niet zo praktisch in mijn pleidooi, zo zit ik niet in elkaar. Ik wil dat mensen nadenken en zelf hun eigen methodes vinden. Ik ben een filosofisch geïnspireerde psychotherapeut. In mijn werk werp ik dingen op die mensen doen nadenken, waardoor ze gestimuleerd worden om hun eigen oplossingen te vinden. Die ik zo min mogelijk zelf probeer aan te brengen. Ik citeer nogal wat filosofen en schrijvers, die veel beter kunnen schrijven dan ik.’
Vindt u veel bijval rondom u? Ziet u meer collega’s die over de ongelukkigheid spreken, kunstenaars …
DWW: ‘Kunstenaars zullen allemaal de toegang tot de duisternis gebruiken in hun werk. Ik zeg niet dat ze allemaal getraumatiseerd moeten zijn. Er zijn best goeie kunstenaars die een goed leven hebben gehad, maar die toch op een of andere manier gevoelige punten, kwetsbaarheden, verdriet kunnen aanraken in hun werk. Vandaar dat de cover van mijn boek een werk is van Louise Bourgeois, een van de meest formidabele vrouwelijke kunstenaars van de 20steeeuw. Ze gebruikt haar eigen traumatische jeugd als inspiratie voor haar werk. Prachtig.’
De kunst van het ongelukkig zijn, door Dirk De Wachter (Lannoo Campus) komt uit in oktober.
