De verborgen agenda van de liefde
De romantiek levend houden, het is iets waar we allemaal naar streven. Maar zijn we er ons ook van bewust welke verborgen agenda we hebben wanneer we zorgen voor de ander? Ontdek hoe je te weten komt of je aandacht verstikkend of liefdevol is.
Tekst Flavia Mazelin Salvi
Geluk, plezier, intimiteit als solide basis: dat zijn de idealen waar elk koppel naar streeft. En in het begin van een relatie is er helemaal geen moeite nodig: er is magie zodra jullie samen zijn. Tot de hormonen bekoelen en de realiteit weer komt aankloppen. Dat is wanneer liefde een werkwoord wordt volgens relatietherapeuten. Tijd maken voor elkaar, je partner verrassen met lieve attenties, het verlangen naar elkaar brandend houden – kortom, voor elkaar zorgen.
Maar volgens de psychoanalyse hebben al die mooie gevoelens een schaduwkant. Terwijl we opgroeien krijgen we romantiek en je emotioneel goed voelen als idealen voorgespiegeld, terwijl afgunst, jaloezie en haat onder de mat geveegd én onderschat worden. ‘Het is perfect mogelijk dat een goede intentie – zorgen voor je partner – bezoedeld wordt door een verborgen agenda’, verduidelijkt psychoanalyticus Jean-Michel Hirst.
‘Denk bijvoorbeeld aan het verlangen om je partner te domineren, door hem dankbaar en afhankelijk te maken, of zelfs het verstoppen van agressie onder attenties en cadeautjes.’ Volgens Hirst is het zinvol om jouw op het eerste gezicht altruïstisch gedrag eens flink onder de loep te nemen, zeker als dat gedrag wel erg genereus of frequent is of als je er zelf erg de aandacht op vestigt – genre ‘kijk eens hoeveel ik voor jou doe’.
Aandacht overload
De angst dat je je partner zou kunnen verliezen of dat hij je zou kunnen bedriegen is een krachtige motor achter ons zorgen voor elkaar. Die onbewuste drijfveren kunnen ons in overdrive doen gaan, en als je partner lucht krijgt van je verborgen agenda kan hij wel eens het gevoel krijgen dat je hem emotioneel manipuleert. Dat is precies wat Janet (37) overkwam, die zich bijna gestalkt voelde door de telefoontjes, sms’jes en e-mails van haar ondertussen ex-partner, die constant wilde weten wat zijn ‘schatje’ aan het doen was en die haar verstikte met zijn niet aflatende aandacht en bekommernis.
Volgens Hirst kan je de kwaliteit van jouw ‘zorgen voor’ afmeten aan hoe belastend je partner het vindt. In een stabiele relatie accepteren de partners elkaars mood swings, standpunten en verlangens zonder zich zorgen te maken. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt gaat zorgen voor je partner niet zozeer over hoeveel je geeft maar over hoeveel ruimte je hem gunt. Als je daar een evenwicht in vindt kan je je eigen noden en verlangens en die van je partner gemakkelijker met elkaar verzoenen. Het spreekt voor zich dat zoiets vaak voelt als dansen op een slappe koord, en dat het een zekere mate van emotionele onafhankelijkheid vraagt.
‘Hoe meer we vroeger zelf emotioneel gekoesterd werden en ons veilig voelden, hoe meer we in staat zijn om voor onszelf te zorgen en hoe minder needy we zijn naar anderen toe’, vult psychoanalyticus Moussa Nabati aan. ‘Op die manier zijn we in staat om ons geven en nemen in balans te houden, zonder te vervallen in “ik eerst”-egoïsme of in het verstikken van de ander.’ Als je gevoel van eigenwaarde niet al te groot is ‘dan moet je leren om jezelf te bemoederen, je tekortkomingen en wonden erkennen en een poging doen om ze te helen eerder dan dat je je partner probeert te veranderen in je therapeut’, zegt Nabati. Het klopt dat zorgen voor je partner inhoudt dat je volhoudt, troost en steunt, maar dat moet van twee kanten komen. ‘Anders is het evenwicht in de relatie zoek’, meent Nabati. ‘De prijs daarvoor kan hoog zijn, tenzij beide partners het beste uit zichzelf halen in de rollen waarin ze beland zijn. Maar de prijs voor zelfopoffering is altijd hoog als het op de liefde aankomt.’
Tijd en ruimte
Soms is de beste manier om voor iemand te zorgen op je tenen lopen, je op de achtergrond houden en even wat afstand nemen. ‘Toen Patricks vader stierf voelde ik dat ik hem niet moest overladen met aandacht maar dat ik hem tijd en ruimte moest gunnen om te bekomen van de klap en om zijn plaats als “hoofd van de familie” op te nemen’, vertelt Chloe (34). ‘Dat was iets wat zijn dominante vader hem nooit gegund had.’ Je partner zonder woorden aanvoelen, je echte gevoelens tonen zonder schrik om beoordeeld te worden en je partner toelaten om hetzelfde te doen – dat zijn de elementen die intimiteit mogelijk maken. Al te vaak onderschatten we ons vermogen om te veranderen.
‘Je kan groeien als persoon door de foutjes die je bij jezelf ontdekt in de spiegel die anderen je voorhouden te verbeteren’, vindt Laurence (42). ‘In het begin van onze relatie wees Lucy me op mijn “egoïsme en kilheid”. Ik blokkeerde compleet wanneer ik voelde dat er spanning in de lucht hing. Ik heb moeten leren om me opener op te stellen, en zij heeft geleerd om haar neiging om uit haar vel te springen te onderdrukken.’ ‘De emoties van je partner begrijpen en kunnen plaatsen is een van de pijlers van intimiteit’, verklaart psychiater en psychoanalytica Stéphanie Hahusseau. ‘Maar voor je dat kan moet je die van jezelf begrijpen.’
Ze adviseert daarvoor drie stappen voor introspectie: in de eerste plaats jezelf toelaten om de emotie die je overspoelt écht te voelen, ze vervolgens benoemen (woede, verdriet, schaamte …) en als laatste ze accepteren (‘Hier en nu voel ik me kwaad, verdrietig, beschaamd …’) ‘Dat proces van bewustwording verkleint de kans dat je je partner gaat overweldigen en onrealistische dingen van hem eist’, meent Hahusseau. Volgens de psychiater is zorgen voor elkaar ook een kwestie van weten hoe je positieve emoties kan creëren. ‘Onderzoek wijst uit dat gelukkige koppels zogenaamde “positieve bekrachtiging” toepassen. Ze spreken hun dankbaarheid uit, geven elkaar complimentjes en halen herinneringen op aan de mooie momenten die ze al gehad hebben.’ Volgens Hahusseau kan elk koppel zich die houding eigen maken. Of je het nu in je eentje doet of samen, terugblikken op fijne ervaringen als koppel en focussen op de goede kanten van je partner is een van de aangenaamste manieren om ervoor te zorgen dat de liefde blijft duren.
Frank (43), heeft de ziekte van Crohn
‘Mijn vrouw gebruikt mijn ziekte als excuus voor haar eigen angsten’
‘Twee jaar geleden werd ik in allerijl naar het ziekenhuis gebracht met stekende pijn in mijn maag. Ik dacht echt dat ik het niet zou halen. Na een week kreeg ik te horen dat ik de ziekte van Crohn heb. Een ziekte die officieel niet te genezen valt – al heb ik sinds ik behandeld werd geen aanval meer gehad. Alles gaat prima. Maar dat weerhoudt mijn vrouw Diana er niet van om me te zien als een invalide. Ze is altijd al een angstig persoon geweest – bijna fobisch als het op gezondheid aankomt – maar nu is het echt ondraaglijk geworden voor mij. Ze weet ieder klein detail over de ziekte van Crohn, over het aangepaste dieet dat erbij hoort, over de omgevingsfactoren die een aanval kunnen uitlokken.’
‘Het voelt voor mij alsof ik samenwoon met mijn huisarts. In het begin kon ik er nog mee lachen, maar op den duur heb ik echt moeten aandringen om me niet voortdurend te behandelen als een zieke. Als ik nog maar mijn hand op mijn maag leg krijgt ze een bezorgde blik in haar ogen, als ik er moe uitzie belt ze de dokter. Haar angsten beginnen te wegen op mij. Cru gezegd komt het erop neer dat ze mijn ziekte gebruikt als excuus voor haar eigen angsten. Dat heb ik haar gezegd, en daar hebben we flink ruzie over gemaakt. Ik zei haar dat haar gedrag een negatieve invloed heeft op mijn verlangen naar haar. Daar schrok ze zo van dat ze nu beseft wat er gaande is met ons, en dat we er eindelijk aan kunnen werken. Ze geeft me meer ruimte om me weer man te voelen in plaats van een patiënt, zodat het voor ons allebei weer normaal kan worden.’
