Charlotte Gainsbourg: ‘Naast mijn moeder voelde ik me een lelijk eendje’
We kennen haar als actrice, ook als zangeres, maar vooral als het liefdeskind van Serge en Jane. Een half jaar geleden werd ze vijftig en dat bracht haar op een idee: de – innige – confrontatie aangaan met haar moeder, van achter de camera. Dat werd de film Jane by Charlotte.
Tekst Giulia Foïs – Foto’s Fred Meylan/H&K
Na dertig jaar begint de gedaante van haar vader Serge langzaam te vervagen tot een schim. En na zeven jaar schuurt het verlies van haar zus Kate een beetje minder. Charlotte Gainsbourg keert op haar vijftigste terug naar haar geboorteland Frankrijk. De vrouw die zelf zo vaak werd gefotografeerd en gefilmd, gaat nu zelf achter de camera staan om haar moeder Jane Birkin te filmen.
‘Naar New York verhuizen was zeven jaar geleden na de dood van Kate een kwestie van overleven’, verklaart ze. ‘Ik wilde ver van huis wonen en nam het gemis van mijn moeder voor lief. Maar precies door dat gemis kreeg ik zin om haar eindelijk te zeggen hoeveel ik van haar hou.’ De afstand vermindert de pijn, de tijd verzacht de herinneringen … Uiteindelijk besloot Charlotte om het huis in de Rue de Verneuil in de Parijse Quartier Saint-Thomas-d’Aquin open te stellen voor het publiek. Serge Gainsbourg drukte er zijn laatste gitane uit. Haar moeder zette er na de breuk nooit meer een voet binnen. Nu komt ze er voor het eerst weer, voor haar dochters film. Reculer pour mieux sauter heet dat. Terugblikken om beter vooruit te kunnen kijken.
Je hebt er lang over gewaakt dat er niets werd verplaatst in jullie huis in de Rue de Verneuil. Ik vernam dat de conservenblikjes ontploften en dat de asbak op de schouw nog lange tijd vol peuken lag. En nu neem je je moeder er mee naartoe.
Charlotte Gainsbourg: ‘Ooit heb ik het huis gekocht om er een museum van te maken, maar ik kon het gewoon niet. Ik had altijd het gevoel dat mijn vader elk moment kon thuiskomen. Ik wilde het voor mezelf houden. Zodra we er duizenden kilometers vandaan woonden, werd het allemaal wat minder pijnlijk. Ik vond dat ik de woning niet zo kon blijven verwaarlozen, terwijl het stof zich ophoopte … Nu word ik blij van de gedachte dat er mensen bij hem thuis gaan rondwandelen en dat de boel wel zal draaien zonder mij. Zo zal het verdriet misschien nog verder slijten. Voor Jane by Charlotte neem ik mijn moeder er mee naartoe om vragen te stellen en antwoorden te krijgen.’
Je filmt je moeder om naar haar te kunnen kijken zoals je dat nog nooit hebt gedurfd, zeg je. Is er dan iets wat achter de camera wel kan, en in het echte leven niet?
C.G.: ‘Ik heb me altijd geïntimideerd gevoeld door mijn moeder. En omdat ik heel gesloten was, heb ik haar op mijn beurt geïntimideerd. Ze zegt het letterlijk in de film: “Ik was bang om fouten te maken en durfde Charlotte amper standjes te geven.” Zelf zag ik vooral dat ze met mijn zussen Lou en Kate wél een sterke band had. Ik ben de middelste, dat is een moeilijke plaats in het gezin. Mijn gedrag werd bepaald door de jaloezie die ik voelde, ik controleerde constant of we wel gelijk werden behandeld. Er zijn inderdaad veel misverstanden tussen ons geweest … Maar ook vlagen van intimiteit. Maar toch heb ik me vroeg van haar en van thuis losgemaakt.’
Je was nog geen twintig toen je begon in de filmbusiness.
C.G.: ‘Ja, en op mijn negentiende heb ik Yvan (haar man, regisseur Yvan Attal, nvdr) ontmoet. Bij hem thuis zag ik gezonde gezinsrelaties, daar hoorde je de hele tijd liefdesverklaringen. Ze zeiden wel twintig keer per dag “Ik hou van je” tegen elkaar. Twijfels waren bij hen niet aan de orde. Bij mij thuis kusten we elkaar op de mond, maar we zeiden nooit dat we elkaar graag zagen. Of toch niet in elkaars bijzijn. Zulke dingen deden we via de media, met een liedje, een scenario … En met mijn film doe ik precies hetzelfde! In het begin zie je trouwens dat we er wel degelijk moeite mee hebben om elkaar te omhelzen. Maar op een gegeven moment vinden we elkaar. Zelfs met een microfoon, zelfs met een oortje in, heb ik haar eindelijk durven zeggen dat ik van haar hou. Ik wilde dat ze dat te horen kreeg.’
In het begin van de film haal je een jeugdherinnering op: op je veertiende vroeg je moeder of ze je naakt mocht zien, of ze je borsten mocht aanraken, en je zei ja. Hoe kijk je daar nu op terug?
C.G.: ‘Ik zei het al, er waren rare kronkels in ons gezin … Achteraf bekeken denk ik dat mijn moeder me een laatste keer wilde zien voordat ik echt helemaal vrouw werd. Dat ze verlangde naar een soort van intimiteit, een verstandhouding die we eigenlijk allebei wilden. Die beelden zijn gemaakt aan het begin van de opnames. Bij het einde van dat interview is ze beginnen te huilen, ze wilde dat we stopten met filmen. Het was afschuwelijk! Ik had niet door hoe diep ik haar had gekwetst. Ik had haar gevraagd waarom ze ons drieën zo anders had behandeld. Het was een directe vraag en ze vreesde dat het om een soort afrekening ging. Dat was dus een heel slechte start. Een hele tijd later zijn we ermee doorgegaan en toen was ze heel openhartig: ze liet zich zelfs filmen zonder te zijn opgemaakt of gecoiffeerd en stond gewoon heel naturel voor mijn camera. Ze heeft echt super meegewerkt, stond open voor al mijn vragen, zelfs de meest pijnlijke, over ziekte, ouderdom, dood … Door aan deze film mee te werken heeft ze me een heel mooi geschenk gegeven. En natuurlijk hoop ik dat het voor haar ook een geschenk is.’
Bij jullie – of zelfs tussen jullie – zijn er twee grote afwezigen: je vader en je zus. Heeft hun dood jullie uit elkaar gedreven of dichter bij elkaar gebracht?
C.G.: ‘We zijn in elk geval heel anders omgegaan met die twee overlijdens. Op het moment zelf was hun dood zo schokkend dat we ongelofelijk hecht waren. Eke minuut brachten we samen door, zonder daarom over hen te praten, dat lag te moeilijk. Mijn moeder heeft onderweg tijdens het autorijden om mijn vader gerouwd, door zijn liedjes te zingen. Zelf heb ik me opgesloten in mijn verdriet, ik kon het niet delen. Ik heb ontzettend lang onder het gemis van mijn vader geleden, alsof ik niet kon leven zonder zijn steun ….
