Buitengewoon
‘Ik heb het niemand ooit verteld, maar enkele jaren geleden werd ik wakker en voelde ik een aanwezigheid naast mijn bed, een oude vrouw die mijn naam noemde’, vertrouwde een vriendin me op een avond plots toe. ‘Ik kneep van slag mijn ogen dicht, wist niet waar ik het had. Toen ik daarna opnieuw keek, was ze verdwenen.’ De vriendin was nochtans van de nuchtere soort. Genre: eerst zien en dan geloven. Ze had gezien, maar ze kon er geen blijf mee. Ik ook niet meteen, moet ik zeggen. Maar ik deed alsof het de normaalste zaak van de wereld was. Ja, je hebt nu eenmaal van die ervaringen die je niet meteen kan verklaren.
Of die jonge vrouw die ik ooit interviewde, die zei dat ze na een intense zuiveringskuur veel meer kon voelen, gedachten kon lezen en energielijnen door de stad kon zien lopen. Zomaar met het blote oog. En nee, ze was niet gek. Ook toen we op de redactie brainstormden over de wijde wereld tussen waan en werkelijkheid, duurde het niet lang of de vreemdste anekdotes doken op. Van geniale kunstenaars die hun ideeën halen uit andere realiteiten. Van mensen die heldere taferelen voor hun geestesoog zien verschijnen alsof ze de tv hebben opgezet en daar antwoorden in zien voor hun eigen leven. Van iemand die zo geobsedeerd raakte door iets dat hij schimmen begon te zien. De ene anekdote volgde de andere op. Niet uit één of andere film of van ‘verweg horen zeggen’, maar van mensen dichtbij. Heel dichtbij. Het is pas als je de gelegenheid creëert dat de verhalen bovendrijven. Uit de meest onverwachte hoek. Maar daaraan blijkt hoe gangbaar ze zijn. En hoe heimelijk stilgehouden. Bevreemdende of juist fascinerende out of reality-verhalen waar je je wenkbrauwen bij optrekt of een huivering van over je rug voelt gaan. Veel mensen zwijgen erover. Want de eigen veroordeling (‘Ik moet wel gek zijn…’) is nooit ver weg.
De menselijke psyche is een fascinerend en kwetsbaar gegeven. We verwerken en interpreteren de indrukken die via onze zintuigen binnenkomen op onze eigen manier en meestal herkennen we daarin een wereld die we kunnen delen met anderen. We gaan ervan uit dat we in eenzelfde context min of meer hetzelfde waarnemen, dat stelt ons gerust. Maar wat als je ervaring wel heel erg ongewoon wordt? Wat als je zaken ervaart die een buitenstaander niet meteen kan bevestigen? ‘Het is een illusie om te denken dat je een puur objectieve kijk op de wereld zou kunnen hebben’, zegt psychiater Jan Raes op p. 97 in ons dossier. ‘Als waarnemer verander je altijd in zekere zin de realiteit.’ In meerdere of mindere mate dus. Elke ervaring is jouw unieke ervaring, die de ander gedeeltelijk maar nooit helemaal kan vatten. En toch willen we graag een houvast vinden in het gangbare, in datgene wat normaal bevonden wordt, dat wat iederéén ervaart. En misschien ligt hierin juist wel een mooie uitdaging; om de unieke ervaring, de subjectieve werkelijkheid – hoe bevreemdend die ook kan lijken – meer bestaansrecht te durven geven in ons leven.
Het is een dunne lijn tussen indruk en illusie. Het is ook een dunne lijn tussen waan en wonder. Want lang niet elke ervaring die je niet meteen kan duiden of verifiëren is abnormaal of zelfs zorgwekkend. Misschien zouden sommige ervaringen, als ze uit het taboehoekje gehaald werden, wel gewoon mooi kunnen worden genoemd. Of boeiend. Of leerzaam.
Daarom maakten we dit dossier. Om minder oordelend te zijn naar elkaar toe. Om minder gangbare ervaringen bespreekbaar te maken. Om de grip op de realiteit niet te verliezen, ondanks de vele kronkels waar de psyche ons toe uitnodigt. En om iets scherper feiten van fictie te leren scheiden in deze waanzinnige wereld. Om al die redenen maakten we dit dossier. Zodat we geen grote ogen meer trekken als iemand ons iets ongewoons toevertrouwt. Maar dan bij wijze van spreken het glas heffen, elkaar in de ogen kijken en zeggen: “Goed dat je het me zegt.”
Anne Wislez, hoofdredactrice Psychologies
