Breng meer magie in je leven
Om af en toe boven het alledaagse uit te stijgen en magie in je leven te brengen kan creativiteit een waardevolle bondgenoot zijn. Hoe je door creatief te zijn big magic in je leven brengt, legt Elizabeth Gilbert uit in haar gelijknamige boek.
Tekst Sigyn Elst—Foto Carmen De Vos
Creatief leven. Nog voor ik het boek van Gilbert opensla overloop ik in gedachten mijn meest creatieve daden ooit. Was het mezelf inschrijven in de tekenacademie of de jarenlange celloles – en daarmee stoppen op het moment dat er kinderen kwamen? Of toch eerder de manier waarop ik gezin en werk gecombineerd kreeg zonder al te vaak gebruik te maken van pakweg kant-en-klaarmaaltijden? Ook vriendin Tinne zoekt het eerder in die richting. Als ik haar vraag of en wanneer ze zich creatief voelt, refereert ze naar haar modus vivendi om een leven met een kleuter en een peutertweeling, een man met onregelmatige werkuren én de ambitie om zichzelf professioneel te blijven ontplooien niet te laten verzanden in een niet vol te houden ratrace.
‘Ik wilde hollen en voortdurende agendastress niet langer de toon laten bepalen’, zegt Tinne. ‘Daar was moed voor nodig – toch maar een jaar een au pair in huis halen – en er moesten offers gemaakt worden – twee dagen thuiswerk aanvragen en daardoor niet meer in aanmerking komen voor een promotie – maar het resultaat was een stuk meer vrijheid’. En net dat vrije gevoel is een belangrijke voorwaarde voor creativiteit.
Edelstenenjacht
Dat we creativiteit nodig hebben leert Elizabeth Gilbert in de lichtvoetige, directe en vaak geestige stijl waarin Big Magic – De kunst van creatief leven geschreven is. ‘We hebben allemaal een activiteit nodig die boven het alledaagse uitstijgt en die ons van onze vaste en beperkende rol in de samenleving bevrijdt (moeder, werknemer, buurman, broer, baas enzovoort). Dat kan je bereiken met bidden, met vrijwilligerswerk, met seks, met sporten en beslist ook met alcohol of drugs – zij het met desastreuze gevolgen.’ Je kan dat gevoel van vrijheid ook bereiken door creatief te zijn.
‘Misschien is dat wel de grootste zegen van creativiteit: door voor een korte, magische tijdspanne al onze aandacht op te slokken kan ze ons tijdelijk verlossen van de verschrikkelijke last van onszelf.’ Elizabeth Gilbert is de auteur van de autobiografische bestseller Eten, bidden, beminnen die in 2010 verfilmd werd met Julia Roberts in de rol van Gilbert. In haar recentste boek moedigt ze de lezer aan om de verborgen talenten te ontdekken die iedereen in zich draagt. Met die talenten bedoelt ze wellicht niet meteen een work-life balans maar ook niet louter een leven dat aan kunst wordt gewijd. Als ik het over creatief leven heb, zegt Gilbert, heb ik het over een leven dat meer door nieuwsgierigheid dan door angst wordt gedreven. ‘We moeten verrukt durven zijn’, schreef de Amerikaanse dichter Jack Gilbert.
Aan zijn studenten vertelde hij dat ze hun leven zo creatief mogelijk moesten invullen om zo ‘te vechten tegen de meedogenloze vuurhaard die deze wereld is’. Hij vroeg de jongeren om moedig te zijn. Zonder moed zouden ze nooit doordrongen kunnen raken van de grenzeloze reikwijdte van hun eigen capaciteiten. Zonder moed zou hun leven klein blijven, veel kleiner dan ze waarschijnlijk wilden. ‘Dat is volgens mij dus dé vraag waar het bij creatief leven helemaal om draait’, zegt Elizabeth Gilbert in Big Magic. ‘Heb je de moed om naar buiten te treden met de schatten die binnen in jou verborgen liggen? Het universum begraaft diep binnen in ons allemaal vreemde edelstenen en gaat dan op een afstandje staan toekijken of we ze kunnen vinden. De jacht op die edelstenen, dát is creatief leven. De vaak verrassende resultaten van die jacht, dat noem ik big magic.’
Geen excuses zoeken
Een creatief leven heeft volgens Gilbert met name te maken met buiten de lijntjes kleuren als je daar zin in hebt. Het gaat over je dromen waarmaken, hoe klein of groot die ook zijn. Mensen die opwerpen dat het voor hen niet lukt om hun idee uit te werken omdat er elke maand een hypotheek betaald moet worden, of omdat ze er gewoon de tijd niet voor vinden, is Gilbert te snel af met een anekdote over haar vader. ‘Mijn vader besloot dat hij niet meer alleen chemisch ingenieur wilde zijn, hij wilde ook kerstbomenkweker worden. En dus ging hij dat in 1973 ook doen.
We verhuisden naar een boerderij, hij maakte een stuk grond vrij, zette er zaailingen in en ging van start met zijn project. Hij zei zijn gewone baan niet op om zijn droom waar te maken, hij plooide zijn droom om zijn gewone leven heen. Als mijn vader interesse voor iets opvatte maakte hij er werk van. Hij had een rotsvast vertrouwen in zijn eigen capaciteiten.’ Dat zorgde ervoor dat Gilbert haar eigen weg door de wereld durfde uitstippelen. Mensen die zo’n voorbeeld niet hebben spreekt ze rechtstreeks aan door te zeggen dat je van niemand toestemming nodig hebt om een creatief leven te leiden.
‘Het kan zijn dat je als kind die boodschap niet hebt meegekregen. Het kan zijn dat je ouders doodsbang waren voor welk risico dan ook. Misschien waren ze bang wat de buren ervan zouden zeggen. Misschien waren je ouders in de verste verte wel geen makers. Misschien waren ze uitsluitend consumenten. Misschien ben je wel in een omgeving opgegroeid waar iedereen alleen maar tv zat te kijken en zat te wachten tot er iets ging gebeuren. Denk daar verder niet meer aan. Het is niet van belang. Kijk eens iets verder terug in je familiegeschiedenis. Kijk naar je grootouders. Kijk naar je overgrootouders. Kijk naar je voorouders die immigrant waren, slaaf, soldaat, boer of matroos. Als je maar ver genoeg teruggaat, vind je mensen die niet passief zaten te wachten tot er iets zou gebeuren. Dan vind je mensen die in hun leven dingen gemaakt hebben. Van hen stam je af. Van hen stammen we allemaal af.’
Offers brengen
Reizen, opnieuw gaan studeren, een eigen zaak of een onlinewinkeltje opstarten, voor een carrièreswitch gaan, het boek dat al jaren in je hoofd zit neerschrijven, meer tijd maken om samen met je kinderen te knutselen of in het bos te wandelen of in je tuinhuis je eigen schildersatelier onderbrengen: creatief leven is vooral een kwestie van ondernemen, iets creëren waar je van droomt, je bevrijden van je hersenspinsels erover en je dromen ook effectief gaan leven. Dat dat niet altijd ook een schot in de roos is ondervond Gilbert als geen ander.
‘Ik werkte stug door aan mijn kortverhalen, op mijn kamer maar ook in het station, in het trappenhuis, in de bibliotheek, in het park en bij diverse vrienden, vriendjes en familieleden thuis. Ik bleef werk insturen. Ik werd afgewezen, afgewezen, afgewezen, afgewezen. Ik vond die afwijzingsbrieven niet leuk. Wie wel? Maar ik hield het grote perspectief voor ogen: ik wilde mijn hele leven in verbondenheid met schrijven doorbrengen, punt uit. Elke keer wanneer ik zo’n afwijzingsbrief kreeg liet ik mijn ego hardop tegen degene die hem ondertekend had zeggen: ‘‘Denk je nu echt dat je me weg kan jagen? Ik heb nog tachtig jaar de tijd om je verzet te breken! Ik ga nog afgewezen worden door mensen die nog niet eens geboren zijn – zo lang ben ik van plan te blijven!’’ Vervolgens borg ik de brief op en ging ik weer aan de slag.’
Om dat mogelijk te maken hield Gilbert altijd een baan, die ze pas opzei na het succes van Eten, bidden, beminnen. ‘Al die andere inkomstenbronnen hield ik zo lang aan omdat ik mijn schrijfwerk nooit heb willen belasten met de verantwoordelijkheid om in mijn levensonderhoud te voorzien. Dat wilde ik niet van mijn schrijfwerk verlangen, ik keek wel uit, want in de loop der jaren had ik gezien hoe heel wat mensen hun creativiteit om zeep hielpen door van hun kunst te verlangen dat de rekeningen ervan betaald konden worden.’
Bovendien is het volgens Gilbert perfect mogelijk om je kunst naast je gewone werk te beoefenen. Dat deed Toni Morrison toen ze nog om vijf uur ’s ochtends opstond om aan haar romans te werken, alvorens naar haar job bij een uitgeverij te gaan. Dat deed J.K. Rowling toen ze nog een arme en alleenstaande moeder was die de eindjes aan elkaar moest knopen. ‘Dat doet een bevriend koppel’, schrijft Gilbert. ‘Ze zijn allebei illustrator en hebben allebei een fulltimejob. Maar elke ochtend staan ze ruim een uur voor de kinderen op om tegenover elkaar in hun kleine werkkamer rustig te gaan tekenen. Mensen doen dat soort dingen niet omdat ze er allerlei soorten extra tijd en energie voor hebben; ze doen dat soort dingen omdat ze hun creativiteit zo belangrijk vinden dat ze bereid zijn om er allerhande extra offers voor te brengen. Dat doet namelijk iederéén, tenzij je uit een familie van grootgrondbezitters komt’, zegt Gilbert gevat.
Nieuwsgierigheid als start
‘Dikwijls hoor je succesvolle mensen op tv of in een tijdschrift vertellen dat ze enkel maar hun passie hebben gevolgd en dat al de rest vanzelf kwam’, zegt vriendin Laura, die ik eveneens bevraag over creativiteit. ‘Ik voel me eigenlijk altijd wat gepikeerd als ik dat hoor want ik heb niet het gevoel dat ik echt ergens gepassioneerd door ben – of dat ik daardoor iets mis in het leven’, zegt ze heel overtuigd. Gilbert verwoordt het zo: ‘Mag ik er ook bij je op aandringen de passie te laten voor wat hij is? Misschien verbaast het je dat uit mijn mond te horen, maar ik ben nogal tegen passie. Of in elk geval tegen het prediken van passie. Ik geloof er niet in dat je tegen mensen moet zeggen: “je hoeft alleen je passie maar te volgen, dan komt alles goed”. Ik ben van mening dat dat soms geen zin heeft en zelfs wreed kan zijn. Als je geen duidelijke passie hebt en iemand zegt vrolijk dat je je passie moet volgen, vind ik dat je alle recht hebt om je middelvinger naar diegene op te steken.’
Maar hoe vind je de inspiratie om te werken als je passie is verflauwd? Dat is volgens Gilbert het moment om je nieuwsgierigheid in stelling te brengen. Eerder dan passie is nieuwsgierigheid de sleutel naar een creatief leven. ‘Bij nieuwsgierigheid staat er ook veel minder op het spel dan bij passie. Passie kan ervoor zorgen dat je gaat scheiden, dat je al je bezittingen van de hand doet, je hoofd kaal scheert en naar Nepal vertrekt. Nieuwsgierigheid is bij lange na niet zo veeleisend. Nieuwsgierigheid stelt je zelfs maar één enkele eenvoudige vraag: “is er iéts waarin je geïnteresseerd bent?” Het antwoord hoeft je leven niet overhoop te gooien of je te dwingen je baan op te zeggen, van godsdienst te veranderen of je in een psychische schemertoestand te doen belanden; het moet alleen heel even je aandacht trekken.’
Gilbert geeft toe dat ze ook zichzelf soms de interesse-vraag moet stellen. ‘Liz, is er iéts, het maakt niet uit wat, waar je op dit moment in geïnteresseerd bent?’ Toen het antwoord op zekere dag tuinieren was ging ze aan de slag en maakte ze van de lap verwilderde grond achter haar huis een siertuin. En toen gebeurde er iets wat ze opnieuw omschrijft als big magic. De irissen die haar tuin sierden bleken niet inheems te zijn, ze stamden uit Syrië. ‘Dat vond ik een leuke ontdekking’, zegt Gilbert.
‘Ik deed nog wat meer onderzoek. De seringen die rond mijn lapje grond groeiden bleken af te stammen van soortgelijke struiken die ooit in Turkije hadden gebloeid. Mijn blauweregen was ook ver van huis; een Engelse zeekapitein had hem vanuit China mee naar Europa gebracht, en Engelse kolonisten hadden hem meegenomen naar de Nieuwe Wereld.’ Gilbert onderzocht de herkomst van elke plant en maakte aantekeningen van wat ze opstak. ‘Mijn nieuwsgierigheid werd groter. Daar zou een boek in kunnen zitten, toch?’ Haar zoektocht naar meer informatie over haar tuin resulteerde uiteindelijk in Het hart van alle dingen, een roman over botanische ontdekkingsreizigers. Door iets anders te gaan doen, en door dat met hart en ziel te doen, had ze zich ‘op slinkse wijze uit de hel van de inertie weten te manoeuvreren, terug de wereld van big magic in’.
5 musts voor creativiteit
➻ nieuwsgierigheid, nooit angst, want dat is een creativiteitkiller
➻ moed om naar buiten te treden met de schatten die binnenin jou verborgen liggen
➻ openheid om ideeën toe te laten en kansen te grijpen
➻ werklust, belangrijker dan grootse ingevingen
➻ veerkracht om weer op te staan en opnieuw te beginnen als je idee niet lukt of iemand anders eerder blijkt te zijn om het uit te werken
Meer lezen
Big Magic – De kunst van creatif leven, Elizabeth Gilbert
(uitgeverij Cargo, 2015)
