Bestaat er zoiets als een Europese identiteit?

‘We leven in historische tijden. Elke vrijheid is een verworvenheid, geen gegevenheid, dat moeten we goed beseffen.  Wat we verworven hebben, kunnen we ook weer verliezen.’ – Alicja Gescinska, filosofe en politica

Wat ons verbindt

Beter dan terug te grijpen naar een heterogeen en versnipperd verleden, kijken we naar het Europa van nu: welk heden delen de inwoners van Europa in de 21^steeeuw? Naast een veelkleurige achtergrond die steeds multicultureler wordt, delen we vooral een snelle, geglobaliseerde wereld waarin belangrijke economische, ecologische en politieke vraagstukken spelen die een rechtstreekse invloed zullen hebben op ons leven en onze toekomst. Dat kan onzekerheid creëren waardoor de vraag naar de eigen identiteit wordt aangewakkerd en we de neiging kunnen hebben om ons af te zetten tegenover groepen die hiervan verschillen.

‘Terwijl vroeger “identiteit” zichzelf afwoog aan de hand van lokaal getinte stereotypes (Belgen-Hollanders, Engelsen-Schotten,…) zijn de hedendaagse stereotyperingen geglobaliseerd en sociaaleconomisch’, merkt Paul Verhaeghe op in Identiteit. We zullen eerder de neiging hebben het verschil in godsdienst, sociale klasse, etnische achtergrond of land van oorsprong te benadrukken, dan te zoeken naar gemeenschappelijke grond. ‘Met andere woorden, de ander dient als schopsteen om onszelf als beter voor te stellen’, aldus Verhaeghe.

Die polarisatie kan pijnlijke dimensies aannemen die Europa kan verscheuren. ‘Het belangrijkste ingrediënt van een nieuw Europees verhaal lijkt me dan ook samenwerking’, zegt Alicja Gescinska. ‘En dan bedoel ik échte samenwerking, waarbij alle landen aan hetzelfde zeel trekken. We moeten goed begrijpen in welk tijdsgewricht we leven, het zijn historische tijden. De belangrijkste politieke strijd nu is die tussen voorstanders van de liberale democratie, en zij die haar willen zien afbrokkelen.’ Ook die interne strijd kenmerkt Europa op dit moment. ‘Elke vrijheid is een verworvenheid, geen gegevenheid. Dat moeten we goed beseffen. Wat we verworven hebben, kunnen we ook weer verliezen’, aldus Gescinska.