Bananenboom

Hij noemt ze hijo’s, Spaans voor kinderen, en wijst naar de jonge stekken naast de forse bananenboom, la madre. Die draagt een indrukwekkende tros bananen. Willen de stekken uitgroeien, dan moet de moederplant na de oogst tot aan de basis afgesneden worden, zodat de voeding uit de wortelstok naar de scheuten gaat. Ik wil hem uitleggen dat het een prachtige metafoor is voor het leven, maar mijn Spaans schiet schromelijk te kort.

Het gesprek dateert van een jaar geleden, op Lanzarote, en het beeld is sindsdien meegereisd naar mijn praktijk. Het speelde een cruciale rol in mijn werk voor een 44-jarige verpleegkundige. Single, zonder relatie-ervaring. Ze startte voorheen met therapie, nadat ze op haar veertigste de staat van haar leven als catastrofaal had geëvalueerd. Dat ze nooit moeder zou worden, had ze aanvaard, maar een relatie, dat moest toch nog kunnen. Ik vraag naar haar eerste twintig volwassen jaren en ze vertelt over een besloten leven als ideale, beschikbare en zorgzame dochter. Over haar klagende, met ziektes en kwalen belaste moeder. De term ‘parentificatie’ valt: de brede noemer voor al die ouder-kindrelaties waarin kinderen voor ouders zorgen en niet omgekeerd. Hoe die term niet echt de lading dekt, want dat ze al die tijd inderdaad haar moeder bemoederd heeft, maar zo nooit de kans kreeg om volwassen te worden en te moederen over eigen kinderen. Hoe ze in essentie alleen maar de dochter van haar ouders mocht zijn. Tot op vandaag is haar grootste opdracht het verder doorknippen van die parasitaire navelstreng.

Al de fazen van manipulatie doorstond ze: van smeekbedes in doodsangst tot woedende, verwijtende telefoons, dat ze dochter af is. Het lukt haar, vanuit een dwingend overlevingsinstinct, om weerstand te bieden aan wat voorheen werkte. Alleen het schuldgevoel, dat blijft en is bijwijlen loodzwaar om te dragen. Daten schijnt haar daar in de daaropvolgende maanden bij te helpen. Door haar zorgende natuur, contactgerichte aard en zachte uitstraling verovert ze makkelijk het hart en de geest van mannen. Ze start voor het eerst een relatie. Hij gaat onvoorwaardelijk voor haar zeldzame puurheid, zij voor deze unieke kans die het leven haar biedt. Ze plannen een droomreis, voor het eerst een maand weg uit haar geboortestad. De moeder steigert en smeekt, zonder gevolg. Tot ze drie dagen voor de afreis een been breekt. Nu moet ze wel annuleren, vertelt de vrouw mij in tranen en of ik denk dat het opzet is. Dat de vraag van meer betekenis is dan het antwoord dat we niet kunnen geven, zeg ik. En ik vertel haar over de bananenplant, dat dit het moment is waarop ze voor het eerst echt voor zichzelf kan kiezen en hoe moeilijk dit is. Want moeders horen navelstrengen door te knippen en te zeggen ‘ga’, niet omgekeerd. Het voelt bijna als moedermoord, zegt ze, maar we concluderen dat er misschien toch een oplossing is voor dat been. Die wordt gevonden en de reis gaat door.

Een paar weken geleden stond ik opnieuw bij de bananenplant. De madre staat er, een stronk die herinnert aan de moeder die ze ooit was. Ernaast staat een frisse, jonge plant. Nog twee jaar, en dan draagt ook zij bananen, zegt hij. El ciclo de vida, kan ik ondertussen concluderen.

Rika Ponnet is seksuologe, www.duetrelatiebemiddeling.be

Foto: Carmen De Vos