Back to our roots

Een nieuw maatschappijbeeld

Vandermassen pleit dan ook voor een wetenschappelijk geïnformeerd feminisme, dat alle taboes en dogma’s uitsluit. Onderzoeksresultaten uit uiteenlopende disciplines als de evolutiebiologie, hersenonderzoek, genetica, cognitieve psychologie, antropologie en endocrinologie, zelfs studies naar de hormonale invloeden op het ongeboren kind, geven aan dat we als man en vrouw een stuk geprogrammeerd zijn om psychologisch en seksueel anders te functioneren. Androgenen en oestrogenen spelen nu eenmaal hun rol in de menselijke soort. Mensen met een vermannelijkt of vervrouwelijkt brein (of het nu mannen of vrouwen zijn) hebben de neiging om zich meer mannelijk of vrouwelijk gedrag aan te meten. En dat krijg je er met wetten of maatschappelijke ideologieën niet zomaar uit. Vraag is of dat dan zo per se moet. Willen we niet eerder een maatschappelijke structuur uitbouwen die zoveel mogelijk recht doet aan iedereen? En die zowel mannelijke als vrouwelijke eigenschappen en waarden integreert in een totaalbeeld, zodat je ruimte kan bieden aan kracht én kwetsbaarheid, aan ratio én emotie, aan technologie én zorg, aan economie én ecologie, aan wetenschap én spiritualiteit, aan cultuur én natuur, aan vooruitgang én behoud … Zonder dat wie kiest voor de meer ‘feminiene’ aspecten financieel moet inboeten en dus in feite minder bestaansrecht heeft? Zouden vrouwen de masculiene eigenschappen waar ze voor opgekomen zijn (zoals deelname aan het publieke leven en het verwerven van machtsposities, maar ook daadkracht en assertiviteit) niet stilaan kunnen aanwenden om ook typisch feminiene waarden structureel een plaats te geven in onze maatschappij?

De opkomst van de vrouw

Vraag is wat dat dan teweeg zou brengen. Wat vrouwen kunnen bijdragen aan een samenleving en wat het betekent als hun bijdrage ontbreekt, is een vraagstuk dat vrouwen zelf zullen moeten onderzoeken. Zal ook Dr. Amanda Foreman gedacht hebben, toen ze besloot de BBC-reeks The Ascent of Woman te maken. Een baanbrekende, vierdelige documentaire die de rol van vrouwen in de samenleving in de loop van de afgelopen 10 000 jaren voor het eerst in woord en beeld brengt. Ze ontdekte daarbij dat de status van vrouwen niet gelijkmatig geëvolueerd is van de appel van Eva tot de doorbraak van de pil, maar ups en downs heeft gekend doorheen de tijden. In Sumerië hadden vrouwen in het vierde millennium voor Christus bijvoorbeeld dezelfde rechten als mannen en brachten ze hun feminiene eigenheid in de samenleving op een gelijkwaardige manier in. Ook vond Foreman op sommige plaatsen bewijzen dat er culturen moeten zijn geweest waar vrouwen de spil van de samenleving waren. Iets wat ook de Duitse filosofe en pionier in vrouwenstudies Heide Goettner-Abendroth bevestigt in haar lijvige en goed gedocumenteerde boek Matriarchal Societies – Studies on indigenous cultures around the globe. Onderzoek naar matrifocale samenlevingen, culturen waar bijvoorbeeld eigendomsrechten doorgegeven worden van moeder op dochter, geeft ook aan dat die culturen gekenmerkt worden door eigenschappen als gelijkwaardigheid der seksen (de vrouw domineert in die culturen dus niet, ook al heeft de clanmoeder de belangrijkste functie), een stevige plaatselijke economie, een nauwe verbinding met de natuur, een vrije seksualiteit en de benadrukking van het sacrale van het leven. De onderzoekster merkt ook op dat er lessen te leren vallen uit dat soort van samenlevingsvormen die oplossingen zouden kunnen bieden voor vraagstukken waar we nu mee zitten.
‘Wereldwijd is verbondenheid het kernwoord van matriarchale culturen’, zegt ook de Annine van der Meer, historicus, theoloog en auteur van onder andere Van Venus tot Madonna en The Language of Ma, in haar pleidooi voor een ‘derde feministische golf’. ‘Ook de huidige matriarchaten die mondiaal voorkomen, kenmerken zich door respect voor en verbondenheid tussen leeftijdsgroepen en geslachten, respect voor en verbondenheid met plant en dier, mineraal en kosmos.’ Wanneer vrouwen hun invloed publiekelijk laten gelden, krijg je eerder samenwerking dan concurrentie of oppositie, krijg je eerder gelijkwaardigheid dan macht en onderwerping, meer aandacht voor het onderhouden van relaties dan voor het voeren van oorlog. Er heerst ook het besef dat elke kleine schakel deel uitmaakt van een groter geheel. Vrouwelijke samenlevingen hebben meer oog voor de inwendige wereld, de eigen innerlijke kennis, de lichaamswijsheid. Volgens van der Meer wordt de volgende feministische golf in het Westen dan ook gekenmerkt door het ijveren door vrouwen voor de bevrijding van de psyche, voor herwaardering van innerlijke wijsheid en de verbinding tussen lichaam, ziel en geest. ‘De derde golf heeft te maken met de introductie van wijsheid en spiritualiteit in het leven van alledag en in de wereld’, vat ze samen.