Altijd te laat: wat zegt het over je psyche?
We komen allemaal weleens te laat. Maar wie standaard overal een kwartier te laat arriveert, heeft een probleem. Ook zorgt het onvermijdelijk voor ergernissen bij de ander. Waar komt dat chronisch te laat komen vandaan? Welke persoonlijkheden vallen er meer aan ten prooi? En wat doe je eraan?
Tekst Evelien Rutten
Op tijd komen is vaak een uitdaging. Onze hoofden zitten vol, onze agenda’s puilen uit, we hollen van de kinderopvang naar het werk naar de supermarkt, om over de files nog niet te spreken. Altijd in beweging, altijd net te laat. De Nederlandse journaliste Vera Spaans schreef er een boek over. In Te Laat onderzoekt ze haar eigen nonchalante omgang met tijd, bespreekt ze de psychologische drijfveren van onverbeterlijke telaatkomers en geeft ze aan hoe culturele verschillen een impact kunnen hebben op tijdsetiquette.
Aan wat ligt te laat komen? Vreemd genoeg komen mensen die al bij al een rustig leven leiden ook vaak te laat, merkt Vera Spaans op. Mogelijk heeft het te maken met een gebrek aan zelfdiscipline en wilskracht, maar het kan ook een hedonistische, nonchalante way of life zijn: laten we vooral niet stressen! Misschien ligt het aan je opvoeding. Als ‘op tijd zijn’ geen issue was in het gezin waar iemand opgroeide, is het logisch dat de sociale regels wat losser worden geïnterpreteerd. Wie onzeker is en het verschrikkelijk vindt om in zijn eentje op andere mensen te wachten, komt vaak ook bewust net iets te laat op feestjes en afspraakjes.
Deadlinesurfer of rebel?
Om beter om te kunnen gaan met te laatkomers, helpt het om te weten wat de mogelijke oorzaak is. De Amerikaanse psychologe Linda Sapadin beschreef in haar onderzoek vier types te laatkomers. Allereerst is er de perfectionist, die te veel op details focust. Alles moet perfect zijn voordat hij of zij de deur uitgaat. Of heb je te maken met de deadlinesufer, die kickt op adrenaline en altijd nét iets te laat naar een afspraak holt? De rebel stelt dan weer zijn oversten voortdurend in vraag en is doelbewust te laat op afspraken, als een vorm van protest. Ten slotte is er de dromer, die soms in een andere realiteit leeft en de tijd die hij of zij heeft, chronisch veel te ruim inschat.
Vooral dat laatste type is interessant, want daarmee belanden we in het wonderlijke universum van tijdsbeleving. De fysica leert ons dat tijd niet lineair is, maar eerder een vloeiend gegeven. Een moeilijk te doorgronden concept, hoe vaak je ook kijkt naar Interstellar, de geniale sf-film waarin enkele seconden te laat komen verschrikkelijke implicaties heeft voor de levens van anderen. Wat door velen wel haarfijn wordt aangevoeld, is hoe een saaie vergadering tien keer langer lijkt dan een goed gesprek dat even lang duurt. De Franse filosoof Henri Bergson schreef begin vorige eeuw verschillende werken over tijdsbeleving. Hij meende dat tijd niet zomaar meetbaar is, maar dat het altijd gerelateerd is aan je eigen ervaringen. In het boek van Spaans komt deze zienswijze uitvoerig aan bod als “tijdsoptimisme”: het concept dat tijdsverloop niet door iedereen hetzelfde wordt ervaren.
Wetenschappelijk onderzoek van de cardiologen Meyer Friedman en Ray Rosenman toont aan dat er op vlak van tijdsbesef effectief twee verschillende persoonlijkheidstypes bestaan. Het goed georganiseerde, competitieve en ongeduldige type A kan tijd juist inschatten, terwijl het creatievere, socialere type B net veel nonchalanter omspringt met tijd. Als je deze twee types blind laat inschatten hoe lang een minuut duurt, stopt type A de klok gemiddeld na 58 seconden, terwijl type B 77 seconden in dezelfde minuut probeert te proppen. Dat zijn de optimisten die denken dat ze in tien minuten nog snel de was in de machine kunnen stoppen, een mail beantwoorden, de kat te eten geven en de brievenbus leegmaken voordat ze naar hun afspraak vertrekken. Ben je zo iemand? Weet dan dat type B-mensen over het algemeen optimistischer én succesvoller zijn in hun werk, minder stress ervaren en daardoor ook gezonder zijn.
