We lijden allemaal aan een zekere vorm van keuzestress. Want als we ergens voor gaan, willen we daar geen spijt van hebben. Hoe kunnen we omgaan met dat gevoel van faalbaarheid? Silvie Moors, die Books & Breakfast-ochtenden geeft in The School of Life, Antwerpen, geeft zes bedenkingen die kunnen helpen.
Tekst Anne Wislez – Beeld Shutterstock
‘Keuzes maken en herroepen is ook durven groeien in wie je bent’
- ‘Keuzes kunnen maken (en betreuren) is een privilege’
Silvie Moors: ‘Het is belangrijk om voor ogen te houden dat keuzestress ervaren een privilege is. Het betekent dat je een dak boven je hoofd hebt, voldoende geld op je spaarrekening, naar de winkel kan wanneer je honger hebt, jij en je gezin gezond zijn… Alleen dan heb je de luxe om met keuzes te worstelen, en je af te vragen of je vanavond een maaltijd wil laten komen met Hello Fresh of zelf iets wil klaarmaken. Als je moeilijk aan eten geraakt, maakt het niet uit wat je vindt, als het maar ‘iets’ is. Keuzestress is dus iets typisch van deze tijd, in een samenleving waar veel mogelijkheden zijn, en waarin je de luxe hebt om je af te vragen: wat wil ik met mijn leven en wie wil zijn?’
- ‘Als je ervan geleerd hebt, is het geen foute keuze’
SM: ‘Mensen zijn bang om fouten te maken en natuurlijk gebeurt dat weleens. Maar als je ervan kan leren en dat ook doet, is het dan wel een foute keuze? Je leeft je leven maar één keer en moet vooruit. Er zijn belangrijke en minder belangrijke keuzes, met meer of minder impact op je leven. Bij belangrijke keuzes is het van belang dat je de tijd neemt om erbij stil te staan. Maar blijkt een gemaakte keuze geen voldoening meer te bieden, dan kan je erover reflecteren en je afvragen: wat kan ik uit deze keuze waar ik nu niet meer achtersta, meenemen? En hoe kan ik het voor mezelf – en anderen die ik misschien last heb berokkend door mijn keuze – vanaf nu beter doen? Neem nu een echtscheiding, na tien huwelijksjaren. Beter dan spijt te hebben over je huwelijk, is wat je hebt gehad te valoriseren voor wat het was. Er was een reden waarom je toen voor deze partner koos, en dat inzicht verwerven is belangrijk. Het is leren wie je bent, wie je was, en hoe je evolueert. Keuzes maken en herroepen is ook durven groeien in wie je bent.’
- ‘Leer van andermans ervaringen (of van goeie literatuur)’
SM: ‘Stel: je kiest om na wat pintjes te hebben gedronken toch achter het stuur te kruipen en veroorzaakt een accident. Dat noem ik een domme of op z’n minst zeer ongelukkige keuze: waarbij je schaamte zal moeten dragen of schuld afbetalen, zaken die je leren dat je iets gedaan hebt wat niet voor herhaling vatbaar is. Met spijtige keuzes die tastbare gevolgen hebben voor jou en anderen zal je moeten leren leven. Gelukkig hoef je niet zelf door alle dramatische ervaringen te gaan om ervan te leren. In die zin kunnen literatuur of verhalen van anderen een mooie spiegel zijn. Filosoof Alain De Botton zei al dat literatuur een manier is om geconfronteerd te worden met levens die geleefd zijn en er iets van op te steken. Lezen bereidt ons voor op falen, zegt hij. Want het leven is nu eenmaal ook mislukken. Soms maak je goeie keuzes en soms niet. De saaiste boeken zijn overigens die boeken waar het hoofdpersonage alleen maar juiste keuzes maakt.’
- ‘Praten over keuzestress verkleint je eenzaamheid’
SM: ‘De schaamte die we voelen om keuzestress of om spijt die we voelen, kan ons erg eenzaam maken. Precies daarom lijkt het me zo belangrijk om gedachten in groep te delen: gedeelde kwetsbaarheid creëert een enorme openheid. Als je zelf in een veilige groep je hart op tafel legt en zegt: dit heb ik goed of juist niet goed aangepakt, dan durven anderen zeggen: goh, ik ook (niet). Dan is er meteen herkenning. In onze maatschappij waarin sociale media zo belangrijk zijn en we ons van onze mooiste kant laten zien, moeten we leren onze kwetsbaarheid te delen, en dus ook de dingen waarin we mislukt zijn. Kwetsbaarheid delen creëert verbinding. Je beseft dan dat iedereen last heeft van keuzestress, en dat maakt je meteen een stuk minder eenzaam.’
- ‘Er zijn nu eenmaal dingen waar je geen grip op hebt’
SM: ‘Keuzes maken heeft ook te maken met het besef dat je niet alles in de hand hebt. We willen zo graag controle hebben of denken dat alles gebeurt ten gevolge van wat we zelf gedaan hebben. We hebben bijvoorbeeld even weggekeken en onze fiets is weg: hadden we maar niet weggekeken. Maar wat dan? Als je was blijven kijken was er misschien nog iets ergers gebeurt, wie zal het zeggen? Wat koop je met spijt? Weet dat je niet alles in de hand hebt. En zorg ervoor dat datgene wat je wél kan sturen, van belang is voor jezelf, dat het je vertelt wie je bent en wat je wil uitdragen. Wat maakt jouw leven beter en berokkent anderen geen schade? Dat zijn morele richtingaanwijzers. Meer kan je niet doen. Je kan niet anders dan ook beslissingen nemen waarbij je geen grip hebt op de mogelijke gevolgen. Zo is het leven nu eenmaal.’
- ‘Missen maakt ons menselijk’
SM: ‘Een foutloos leven bestaat niet. We zijn maar mensen en maken voortdurend ‘fouten’. We hebben nooit geleerd dit leven te leven, dus doet iedereen gewoon een poging om er iets van te maken. Annelies Verbeke, Bart Moeyaert, Haruki Murakami, Goethe, Proust, Thomas Mann… ze schreven allemaal over de moeilijkheden en struikelpunten van het leven. En over het mislukken en falen en het steeds opnieuw proberen. Het komt in alle grote literatuur aan bod, omdat het de kern is van het leven. In de kern van grote literatuur zit altijd twijfel.’
Meer weten?
* Silvie Moors geeft 3 dagen lezen over ‘Wat wil ik & wie wil ik zijn’ van 24 tem 26 augustus 2018 in de Stiltehoeve Metanoia in Damme: een driedaagse waarbij je nadenkt over jezelf en de keuzes in je leven, naar aanleiding van fragmenten uit de literatuur. Meer info: www.stiltehoevemetanoia.be en www.dedagen.be
* Silvie Moors geeft Books & Breakfast over ‘Seks & liefde’ op 27 mei en over ‘Verdriet & rouw’ op 7 oktober 2018 in The School of Life in Antwerpen. Meer info: www.theschooloflife.com/antwerp
