Deelnemen aan een zelfontwikkelingscursus. Voor volwassenen met een interesse in persoonlijke groei lijkt het niet zo’n moeilijke stap. Maar vinden jongeren hun gading in het aanbod? Steeds meer organisaties creëren een programma op maat.
Tekst: Maren Moreau – Foto: Shutterstock
Jongeren zijn niet geïnteresseerd in dogma’s. Ze willen zelf dingen ervaren en hun eigen conclusies trekken’ – Philippe Vandevorst, oprichter van Timotheus vzw
Wie ben ik en wat wil ik? Die grote vragen spoken wel eens door het hoofd van elke jongere. Terwijl er een ruim aanbod aan cursussen bestaat voor volwassenen die zichzelf willen bevragen en ontwikkelen, blijft het aanbod voor jonge mensen voorlopig beperkt. Sommige jongeren sluiten zich aan bij een algemene zelfontwikkelingscursus maar voelen zich daar niet altijd op hun plaats. ‘Een aparte aanpak voor jongeren lijkt mij aangewezen’, zegt ontwikkelingspsychologe Inge Glazemakers. ‘Jonge mensen zijn met andere thema’s bezig dan volwassenen. Ze winnen al een stuk aan zelfstandigheid maar beslissen nog niet over alles in hun leven.’
Voor jongeren is de adolescentie één grote zoektocht. ‘Jonge mensen stellen veel dingen in vraag’, zegt Glazemakers. ‘Ze gaan door lichamelijke veranderingen en daarnaast wordt er ook meer zelfstandigheid van hen verwacht. Ze zijn op zoek naar zichzelf en dat brengt vaak onzekerheid met zich mee. Het lijkt me dus niet abnormaal dat jongeren naar een cursus grijpen om die zelfzekerheid te vinden.’
Een programma op maat
Enkele organisaties proberen op die vraag in te spelen. Zo zetten bijvoorbeeld vormingsinstellingen PRH (Persoonlijkheid en Relaties) en Timotheus vzw (Intuïtieve Ontwikkeling) in op een cursusaanbod voor jongeren. ‘De meeste jongeren hebben de behoefte om onder leeftijdgenoten te zijn’, zegt Marian De Groof, cursusgever bij PRH. ‘Ze vinden veel herkenning bij elkaar en de stap is dan veel kleiner om voor zo’n cursus te kiezen.’ Ook bij Timotheus vzw merken ze dat jongeren een programma op maat verkiezen. ‘De meeste van onze cursisten zijn tussen de 30 en 60 jaar oud’, zegt Philippe Vandevorst, medeoprichter van Timotheus vzw. ‘Vaak heb je binnen zo’n groep twee à drie jongeren van rond de zeventien jaar oud. Voor hen is dat een rijke ervaring, maar tegelijkertijd voel je dat ze toch een aparte benadering nodig hebben.’
Ook om die reden biedt PRH al enkele jaren cursussen voor jongeren aan. Thema’s die aan bod komen, zijn de zoektocht naar jezelf, keuzes leren maken en naar relatiecapaciteiten kijken. Daarbij maakt PRH in haar terminologie een onderscheid tussen het gevoel en het wezen. ‘Jongeren zijn zich nog niet altijd bewust van hun wezen’, zegt Marian De Groof. ‘Dat is de diepe kern van capaciteiten en mogelijkheden in elke persoon. Daarmee in verbinding komen geeft stevigheid en zekerheid, die ervoor zorgt dat ze ook de moeilijke aspecten van het leven beter aankunnen.’ De focus van de vorming ligt op de positieve mogelijkheden en krachten van de jongere. ‘We proberen hen kapstokken te geven waar ze verder op kunnen bouwen’, zegt De Groof.
Bij Timotheus vzw zijn de initiatiefnemers nog volop op zoek naar hoe ze hun jongerenaanbod vorm kunnen geven. ‘Vijfentwintig jaar geleden startten we met een kinderproject’, legt Philippe Vandevorst uit. ‘Vandaag zijn deze kinderen jongvolwassenen en denken we met hen na over onze jongerenwerking.’ Vandevorst vindt dat onze westerse kijk op de realiteit geen volledig antwoordt biedt op de vragen waarmee jongeren worstelen. ‘Het oude wetenschappelijke paradigma waarbij we de aarde als een voorwerp beschouwen, leidt tot uitschuivers zoals we die vandaag kennen. Bij Timotheus vzw laten we ons inspireren door andere manieren om naar de werkelijkheid te kijken. Zoals de spiritualiteit van de indianen die de aarde als een levend wezen beschouwen.’ Die filosofie gaven ze ook op een speelse manier mee aan de kinderen die bij hen activiteiten volgden. Ondertussen zijn die kinderen jongvolwassenen geworden die met elkaar zijn blijven afspreken. ‘Wij als initiatiefnemers zijn ondertussen oude rotten’, lacht Vandevorst. ‘Deze groep heeft veel meer voeling met jongeren. We hopen samen met hen na te denken over hoe we onze filosofie aan de volgende generatie kunnen doorgeven.’
Generatie Instagram
En die generatie vraagt vaak om een andere aanpak. ‘Jongeren van vandaag hebben een groter zelfbewustzijn’, zegt ontwikkelingspsychologe Inge Glazemakers. ‘Dat komt ook door de invloed van sociale media. Daar moeten ze zich een bepaalde identiteit aanmeten.’ Of in een wereld van mooie Instagramplaatjes openheid kan bestaan over psychologische thema’s? ‘Dat denk ik wel’, zegt Glazemakers. ‘Er zijn veel initiatieven, zowel online als offline, om die openheid te stimuleren. Zoals Tejo, een organisatie die laagdrempelige therapie aanbiedt voor jongeren.’ Toch merkt Glazemakers dat het taboe nog groot is. ‘Jongeren gaan wel op zoek naar hulp en verdieping,’ zegt ze, ‘maar de meesten zullen dit niet aan de grote klok hangen. Al helpt het bijvoorbeeld wel dat popsterren en acteurs mee het taboe doorbreken.’
Philippe Vandevorst van Timotheus vzw merkt ook dat jongvolwassenen een cursus anders benaderen. ‘Jongeren zijn niet geïnteresseerd in dogma’s’, zegt hij. ‘Ze willen zelf dingen ervaren en hun eigen conclusies trekken. Je moet hen niet uitleggen hoe de werkelijkheid in elkaar zit, maar hen eerder sleutels geven om die werkelijkheid op een nieuwe manier te exploreren.’ Glazemakers is het ermee eens dat het belangrijk is om jongeren te stimuleren hun eigen stem te hebben. ‘En deze generatie is daar veel kundiger en mondiger in.’
Waar het de jongeren van nu soms wel aan ontbreekt, is veerkracht, vindt Vandevorst. ‘Ze zijn niet met dezelfde discipline opgevoed als de generatie hiervoor’, stelt hij vast. ‘Ze missen soms volharding. Ik vind het heel moeilijk om te zien dat er bij ons jongeren passeren die struggelen of zelfs voor zelfdoding kiezen. Gelukkig zijn er ook veel andere voorbeelden van jonge mensen die vechten voor hun idealen en geïnspireerd door wat ze bij ons leren hun eigen levenspad effenen.’
Lacune in onderwijs
Jongeren die zichzelf beter willen leren kennen en ontplooien kunnen dus stilaan kiezen uit een specifiek cursussenaanbod. Maar zou er ook geen plaats voor zelfontwikkeling moeten zijn op school? ‘Veel jongeren vragen zich effectief af waarom ze dit nooit op school hebben geleerd’, zegt Marian De Groof. ‘We werken met PRH al wel samen met scholen en organisaties. Maar het onderwijs zou hier over het algemeen nog verder in kunnen gaan.’
Philippe Vandevorst merkt wel dat er stilaan interesse groeit. Zo startte Timotheus vzw samen met het Atheneum in Antwerpen een project in het vijfde middelbaar. Daarbij volgen de jongeren, geïnspireerd door de filosofie van de Aboriginals en indianen, initiatierituelen om van jongere naar volwassene te groeien. ‘De bedoeling is dat ze nadenken over de bestemming in hun leven’, zegt Vandevorst. ‘We zijn blij dat het een succesvol project is, er zijn al andere scholen in het Antwerpse die het willen overnemen.’ Maar ook hij vindt dat er nog veel meer gedaan kan worden. ‘Het Steineronderwijs doet fantastische dingen op vlak van intuïtieve ontwikkeling, maar het gewone onderwijs wil nog niet helemaal mee’, merkt hij op. ‘We zijn daarom gestart met een ploeg van leerkrachten om daarover na te denken. Want er zijn veel mooie initiatieven van leraren zelf, maar ze voelen zich vaak ingeperkt door de structuur van de school.’
Nieuwe blik
Marian De Groof is alvast blij dat er stilaan een verschuiving bezig is, en dat organisaties meer inzetten op jongeren. ‘Vaak nemen jongeren deel die met een bepaalde vorm van onzekerheid over zichzelf worstelen’, zegt De Groof. ‘Dit kan voor moeilijkheden zorgen in een studie, een stage of in relaties. Maar de cursussen kunnen even waardevol zijn voor jongeren die wel goed in hun vel zitten. Ze leren zichzelf beter kennen, en kunnen op basis daarvan keuzes maken in hun leven.’ Eigenlijk zijn jongeren nog steeds op zoek naar dezelfde antwoorden, merkt Glazemakers als ontwikkelingspsychologe. ‘Ondanks de specifieke noden van deze generatie is er weinig veranderd. Het draait steeds om dezelfde universele thema’s. Wie ben ik? En wat is mijn rol in deze maatschappij?’
Philippe Vandevorst van Timotheus vzw en Marian De Groof van PRH hopen met hun jongerencursussen een antwoord te bieden op die levensvragen. De Groof geniet vooral van het enthousiasme en het idealisme van de jongeren. ‘Ondanks de moeilijkheden die ze tegenkwamen in hun leven, hebben ze nog een grote levenslust’, vertelt ze. ‘Ik herinner me mijn eigen worstelen en onzekerheid als jongere, en ik had het gevoel dat ik weinig handvatten kreeg van buitenaf. Wanneer ik nu merk dat jongeren bijvoorbeeld vastzitten in een negatief denken over zichzelf en aan het einde van de cursus hun positieve mogelijkheden aanvaarden, ben ik blij. Je ziet hun ogen opklaren, ze hebben opnieuw het gevoel dat ze er mogen zijn. Daar doe ik het voor.’
