Ken je dat gevoel dat je krijgt wanneer je een slapende baby in je armen houdt en daar zelf helemaal rustig van wordt? Of de rust en ontspanning die over je komt als een kat op je schoot ligt te spinnen? Hartcoherentie, ik had er nooit van gehoord. Het is de toestand waarin je zenuwstelsel in balans is en je hart en breinsysteem optimaal samenwerken. En het goede nieuws is dat je het kan leren.
Tekst Hade Wouters – Foto Shutterstock
Een studie wees uit dat bij patiënten die hartcoherentie toepasten na zes weken lichamelijke klachten, depressie, negatieve stress en angst significant afgenomen waren
Voor deze uitgetest kreeg ik Blijven ademen van Katrien Geeraerts en Louis van Nieuland in de brievenbus. De ondertitel belooft een antwoord op burn-out, hyperventilatie en stress. De eerste twee heb ik bij mijn weten niet, maar stress heeft iedereen. Toch? Aan de slag! In Nederland zou hartcoherentie als begrip wijdverspreid zijn, in België komt het stilaan op. Wat googelen leert me dat er in het ziekenhuis van Bornem met hartcoherentie gewerkt wordt. Een klein grafiekje geeft aan dat er met behulp van een studie gemeten is dat lichamelijke klachten, depressie, negatieve stress en angst significant afgenomen waren bij patiënten na zes weken.
De hartcoherentietraining bestaat uit het doorlopen van een training met vier stappen, in acht weken. Om de twee weken is er een consult bij een hartcoherentiecoach die de toestand van hartcoherentie van de coachee op dat moment ook kan meten. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan psycho-educatie, beweging en voeding. Je kan een achtwekentraining volgen, maar ik besluit een kortere doe-het-zelfversie te doen met behulp van het boek. Hartcoherentie voor beginners. Een kennismaking, zeg maar.
Remmen en gas geven
Het boek van Geeraerts en Van Nieuland begint met een hoofdstuk waarin het stressmechanisme wordt uitgelegd. De toelichting is kraakhelder en met behulp van de goede illustraties leer ik heel wat bij over stress en de effecten ervan. Zo wordt in het boek een onderscheid gemaakt tussen je rempedaal en je gaspedaal. Als je lichamelijke gaspedaal (sympathicus) ingeduwd is, versnelt je ademhaling, je hartslag en vertraagt je spijsvertering. Als je rempedaal (nervus vagus) ingedrukt is, gebeurt het tegenovergestelde. Gaspedaal en rempedaal moeten even sterk zijn om elkaar in evenwicht te houden. Een (chronische) stresssituatie zorgt ervoor dat je vooral op de gaspedaal drukt, waardoor onder andere je immuunsysteem ondermijnd wordt en je ziek kan worden. Verder leer ik dat we drie autonome breinen hebben, met name het reptielenbrein waarin de automatische functies van het lichaam geregeld worden (ademhaling, bloedsomloop, hartslag, lichaamstemperatuur), het emotionele brein en het verstandsbrein. Als die niet in evenwicht zijn met elkaar, door bijvoorbeeld stress, worden bepaalde functies versterkt (bijvoorbeeld angst) en nemen andere functies af (bijvoorbeeld concentratie en focus). Bij stress worden het reptielenbrein en het emotionele brein hyperactief en schakelen ze als het ware het verstandsbrein uit. Dat verklaart dus waarom ik laatst in een situatie van stress een klein auto-ongeval had, vrees ik.
Bestand tegen burn-out
Burn-out is een veelvoorkomende aandoening, waar we het best allemaal alert voor zijn. Aan de hand van een duidelijke tekening in het boek kan ik burn-out beter vatten: stress kan je als water zien en de eigen vitaliteit en veerkracht als een dijk. Als het water toeneemt, zet de dijkwachter een systeem in werking waarbij een vrachtwagen (hormonen) extra zand (herstelvermogen) aanvoert om de dijk te verstevigen tegenover de toegenomen druk. Als de situatie daarna weer normaal wordt, is er niks aan de hand. Maar als de druk te hoog blijft, geraakt het extra zand (herstelvermogen) op en lopen de banden van de vrachtwagen (hormonen) plat. Door de combinatie van het moederschap en werk heb ik zelf een periode gekend van erge stress en uitputting. De informatie in het boek laat me duidelijk zien in welke ‘gevarenzone’ ik me bevond. Ik snap nu ook dat rust, hoe zinloos het soms ook voelt, absoluut nodig is om het herstelvermogen van het lichaam de tijd te geven om weer op te bouwen. Het doet me ook beter begrijpen wat er met vrienden aan de hand is die wel in een burn-out zijn beland. De periode waarin ze niks meer kunnen en alleen nog maar rusten, is dus geen keuze, maar een teken dat het hele systeem uitgeput geraakt is.
Eerste stap: de adem
Wanneer ik net alle informatie over stress heb doorgenomen, lijkt de remedie bijna te simpel om waar te zijn. De eerste stap om tot hartcoherentie, dus balans in je zenuwstelsel, te komen is … ademen. De eerste dagen moet ik mijn ademhaling ‘tekenen’, gedurende drie keer drie minuten per dag. Wanneer ik inadem, teken ik een lijn omhoog. Bij uitademing gaat de lijn omlaag. Een golfbeweging dus. Ik vind het een beetje raar om te doen en ik snap ook niet heel goed wat dat teweegbrengt. Het voelt ook erg ongemakkelijk om op het werk golfjes op een blad te gaan tekenen en in de ochtendspits met de kinderen thuis lukt het ook al niet erg goed om drie minuten met een blad papier en een pen te ademen. Ik probeer het zo goed en zo kwaad als het kan. Dat het me niet consequenter lukt, heeft waarschijnlijk te maken met mijn scepsis. De volgende stap is het toewerken naar een focus-ademhaling. (…)
Lees het volledige artikel in het juninummer van Psychologies.
