We leren het van kleins af aan: een ‘braaf kind’ moet je zijn. Als volwassene blijven we vaak denken dat conflict ten alle tijde vermeden moet worden. ‘Terwijl in conflict gaan net een positieve houding is: je neemt immers verantwoordelijkheid op’, zegt Erwin Tielemans, expert verbindende communicatie.
Tekst Tina De Gendt
Een conflict ontstaat als verschillende betrokkenen niet meer tevreden zijn over hun situatie. De eerste stap naar een oplossing is het conflict aangaan. ‘Daar is niks negatiefs aan’, benadrukt Tielemans. ‘Iedereen vertrekt vanuit de positieve ingesteldheid dat verandering mogelijk is en de bereidheid om zelf verbetering te stimuleren.’ Toch hebben veel mensen het moeilijk met conflict. Dat merkt Tielemans dagelijks in de praktijk. ‘Omdat ze het niet geleerd hebben’, zegt hij.
‘Zowel op het werk als thuis is het gehoorzaamheidsdenken nog altijd heel dominant, terwijl onze maatschappij op alle vlakken gedemocratiseerd is, zodat verantwoordelijkheid van elk individu net belangrijker is. Conflict is dan ook essentieel voor een democratie: een burger die het conflict aangaat neemt verantwoordelijkheid op.’ Een belangrijke vaardigheid is om op een constructieve manier met conflict om te gaan.
‘Conflict hoeft geen ruzie te zijn’, aldus Tielemans. ‘Zolang je een aantal basisregels respecteert kan het ook een aangename ervaring zijn.’
Spreek je emoties uit
‘Waarom ben je zo emotioneel!?’ Als die uitspraak valt weet je dat het een moeilijke onderhandeling wordt. Emoties hebben volgens de meeste mensen geen plaats in een rationele discussie, maar daar ligt volgens Tielemans net de kern van veel problemen: ‘Emoties zijn er altijd. Die kan je als mens niet zomaar uitschakelen, en zeker niet als je een conflict hebt met je collega, partner of kroost.’
De kunst van een conflict oplossen ligt dan ook niet in het vermijden of onderdrukken van emoties maar juist in het zo vroeg mogelijk uitspreken ervan. ‘Het moeilijkste daaraan is dat je moet leren communiceren over je primaire emoties (‘Ik ben boos/verdrietig’) nog voor ze overgaan in secundaire emoties (Ik ben boos op jou/verdrietig doordat …). Door je gevoelens kenbaar te maken kan je vaak op meer begrip rekenen van de ander en vermijd je dat ze op een bepaald moment explosief naar buiten stromen.’
Vel geen oordeel
Een conflict is geen ruzie. Ruzie krijg je pas als je oordelen uitspreekt over de ander of over jezelf. Uitspraken als ‘altijd hetzelfde met jou!’ of ‘wat ben ik toch een mislukkeling’ zijn in hetzelfde bedje ziek: ze verleggen de discussie van de behoeften van de betrokkenen naar de persoonlijkheid van de betrokkenen. Op dat vlak is er heel weinig compromis mogelijk, waardoor ruzies moeilijk te beslechten zijn. ‘Daarom is het belangrijk om tijdens een conflict geen oordeel te vellen. Niet over de ander en niet over jezelf.’
De basis van een conflict is niet het feit dat iemand anders denkt dan jou, maar dat zijn behoeften die van jou in de weg staan. Alleen door te blijven focussen op het conflict tussen de behoeften kan je tot een duurzame oplossing komen. Zelfs (of misschien vooral) met mensen die erg persoonlijk worden tijdens conflicten is het goed om zelf zo veel mogelijk die retoriek te vermijden door telkens terug te keren naar de behoeften.
Zoek niet te snel een oplossing
Van het kleinste tot het grootste conflict, in het huishouden of tussen staatshoofden: overal geldt dat een te snel compromis het beste recept is voor een aanslepend conflict. In conflictmanagement zijn er een aantal fasen die elkaar moeten opvolgen: de behoeften in kaart brengen, je mening vormen en pas daarna op zoek gaan naar een oplossing. Vooral de eerste fase wordt dikwijls overgeslagen, omdat men ervan uitgaat de eigen behoeften en die van de tegenpartij te kennen, terwijl dat vaak niet het geval is.
Een compromis dat niet gebaseerd is op de reële behoeften van de partijen is gedoemd om te mislukken. Meestal is een snelle oplossing een weergave van de machtsverhoudingen: degene die het meest te zeggen heeft krijgt gelijk of het voorstel dat de meeste stemmen krijgt
haalt het. Maar als niet ieders behoefte ermee gediend is
zal het probleem telkens opnieuw opduiken. Daarom is het belangrijk om geen oplossingen voor te stellen voordat iedereen gehoord is.
Meer info
Erwin Tielemans is expert verbindende communicatie. Met ‘Human Matters’ geeft hij trainingen en opleidingen aan bedrijven, organisaties
en gezinnen.
