Authenticiteit is niet zomaar een buzzwoord, het is de basis om te floreren. Psycholoog Stephen Joseph schreef een boek waarin hij uitlegt waarom authentiek leven ertoe doet. ‘Het grootste deel van de dag spelen we toneel. Dat eist ooit een emotionele tol.’
Tekst Sigyn Elst / Foto Shutterstock
‘Je tijd is beperkt, dus verspil hem niet aan het leiden van het leven van iemand anders. Heb de moed om je hart en intuïtie te volgen. De rest is van ondergeschikt belang’ Steve Jobs
Steve Jobs, de in 2011 overleden topman van Apple, sprak ooit tot een groep studenten die net waren afgestudeerd aan de universiteit van Stanford. Hij zei: ‘Je tijd is beperkt, dus verspil hem niet aan het leiden van het leven van iemand anders. Laat de herrie van de meningen van anderen niet jouw eigen innerlijke stem overstemmen. Heb de moed om je hart en intuïtie te volgen. De rest is van ondergeschikt belang.’ Je eigen innerlijke stem volgen, zonder je te laten leiden door wat (je dénkt dat) anderen van je verwachten, wie in die mate in overeenstemming is met zichzelf, is authentiek. Een authentiek mens is echt en oprecht, durft te luisteren naar zijn intuïtie en gaat te rade bij zichzelf in zijn oordeelsvorming. Dat alles vormt volgens de positieve psychologie de basis voor een florerend leven.
Geen nood aan een masker
Heb je de laatste keer dat je baas je om je mening vroeg de waarheid verteld of heb je een antwoord gegeven dat hij wilde horen? Vertel je dat de soep te koud was als de ober je na je lunch vraagt of alles naar wens was? Durf je een uitnodiging voor een feestje te weigeren als je geen zin hebt om te gaan of vraag je een vriend om hulp als je in nood zit? Wie vier keer ja antwoordt, is goed op weg naar authenticiteit. De meeste mensen zullen eerder een gemengde score behalen omdat ze bang zijn om hun baan te verliezen of denken dat het niet gepast is om een uitnodiging te weigeren of te klagen over het eten in een restaurant. Authentieke mensen verschillen daarin omdat ze hun handelen niet baseren op externe druk — de druk om zich als een bepaald soort persoon voor te doen (de immer loyale werknemer) of de druk om een bepaalde levenswijze aan te nemen (altijd voornaam zijn). Wie die sociale druk niet of minder voelt is authentieker, maar daarmee ook meer eigengereid. Waar ligt de grens met sociaal onaangepast gedrag? ‘Soms is het een nuttige sociale vaardigheid om je authentieke gevoelens wat te maskeren’, zegt de Britse hoogleraar psychologie en gezondheid Stephen Joseph in zijn boek Authenticiteit – Jezelf zijn en waarom dat ertoe doet. ‘Maar,’ waarschuwt Joseph, ‘dag in dag uit niet-authentiek leven zal waarschijnlijk ooit een emotionele tol eisen. Het is echt beter om uit te vinden waar je voor staat en je leven overeenkomstig je overtuigingen, waarden en beweegredenen te leiden, en vriendelijk te zijn naar anderen toe, gewoon omdat dat het juiste is om te doen.’
Stephen Joseph leerde het begrip authenticiteit kennen in het werk van psychotherapeut Carl Rogers. Die geloofde sterk dat de mensen die bij hem aanklopten voor hulp, vaak authenticiteit misten in hun leven. Om hen te helpen om weer authentieker te worden, ontwikkelde hij de cliëntgerichte therapie, gebaseerd op het idee dat als iemand zich echt geaccepteerd voelt, er geen behoefte is om een masker op te zetten. Heel vaak blijkt dat mensen pas na een tegenslag of een traumatische ervaring beseffen hoe ver ze afgedwaald zijn van een authentiek bestaan. Ook Bronnie Ware, de Australische palliatieve verpleegkundige die bekendheid verwierf met haar top vijf van de spijtbetuigingen van stervenden, concludeerde dat mensen die op het punt stonden te overlijden het meest spijt hadden van het feit dat ze niet de moed hadden gehad om een leven te leiden waarbij ze trouw waren gebleven aan zichzelf.
Fake maakt verdrietig
‘Het verdriet dat veroorzaakt wordt door het leiden van een leven waarin je niet trouw bent aan jezelf, vormt de kern van veel problemen waar psychotherapeuten en psychologen in hun spreekkamers mee te maken krijgen’, beaamt Joseph. Authentiek leven begint volgens hem met de juiste keuze van wat belangrijk is voor jou. Dat kan natuurlijk veranderen in de loop van je leven. Wie jong is, denkt misschien dat rijk worden en een knap lief aan je zijde hebben, het belangrijkste is, maar de kans is groot dat na verloop van tijd andere zaken meer aan belang winnen. ‘Authenticiteit is niet zoals de kleur van je ogen, die hetzelfde blijft voor de rest van je leven’, zegt Joseph. Authenticiteit kunnen we leren. De formule om authentiek te leven bestaat uit zelfkennis, verantwoordelijkheid nemen voor je keuzes en te allen tijde jezelf blijven. De meeste mensen hebben volgens Joseph minstens een paar momenten per dag waarop ze zichzelf kunnen zijn maar ‘het grootste deel van de dag spelen we toneel’. Dan treden de afweermechanismen in werking die we gebruiken om onze niet-authentieke levens in stand te houden en de waarheid over onszelf te vermijden. ‘Door onze afweermechanismen beter te leren begrijpen, kunnen we leren om regisseur te worden van ons eigen leven’, zegt Joseph. Afweermechanismen zoals bijvoorbeeld ontkenning van de realiteit waarbij een persoon doet alsof een pijnlijke gebeurtenis of een pijnlijk gevoel gewoon niet bestaat, zijn reëel en worden door iedereen wel eens gebruikt. Als ze echter een gewoonte worden, vormen ze een blokkade voor authenticiteit.
Magisch mengsel
Psychologen stellen dat kinderen authentiek geboren worden. De gezichtsuitdrukkingen van een baby zijn echt, geen façade. Peuters kunnen hun authenticiteit wat verliezen eens ze het vermogen tot zelfbewustzijn ontwikkelen rond de leeftijd van anderhalf. Met zelfbewustzijn komt immers ook de behoefte om een positief verhaal te vertellen over wie ze zijn. Soms kan dat verhaal wat vervormd geraken, als gevolg van alle emoties, positief en negatief, die het kind na het schetsen van zijn persoonlijke verhaal zal ervaren. Daar doet de authentieke ouder zijn intrede. Volgens Joseph vindt die ouder de juiste balans om op gelijke wijze te voldoen aan de behoeften van zijn kind tot verbondenheid (de veiligheid van de ouder-kindrelatie) en de behoefte aan autonomie (de drang tot vrijheid om de eigen lotsbestemming te kiezen). ‘Als aan beide behoeften voor autonomie en verbondenheid wordt voldaan in onze relaties, verschaft ons dat het magische mengsel dat ons in staat stelt te floreren. De perfecte, zorgzame relaties voor kinderen worden gekenmerkt door onvoorwaardelijke, positieve waardering waarbij er van de kinderen wordt gehouden zoals ze zijn, ongeacht wat ze doen. Ze zijn vrij om zichzelf te zijn, om de baas te zijn over hun eigen verkenningen in de wereld en tegelijk weten ze dat ze worden geaccepteerd en gewaardeerd. Authentieke ouders bieden hun kinderen die vrijheid en ze houden van hen zoals ze zijn’, stelt Joseph.
Je innerlijke stem volgen
Dat dat niet altijd eenvoudig is, noch voor de ouder, noch voor het kind, wordt mooi geïllustreerd door het verhaal van de Sloveense chef Ana Roš, verfilmd in de documentaireserie Chef’s Table op Netflix. Kleine Ana was niet alleen een natuurtalent op ski’s, later ontpopte ze zich ook tot een uitmuntende studente diplomatieke betrekkingen, wat haar een uitnodiging opleverde voor een baan in Brussel. ‘Ik wist dat ik een beslissing ging nemen die mijn ouders zou kwetsen. Dat was heel zwaar’, getuigt ze. Het feit dat ze een prachtkans op een leven als diplomate in het buitenland liet schieten en ervoor koos om kok te worden in het plaatselijke restaurant in haar bergdorp, kwam hard aan want vader Roš sprak jarenlang niet met zijn dochter. Ondertussen — Ana is vandaag een internationaal gerenommeerde topchef — zijn de plooien gladgestreken en getuigt vader Roš dat hij blij is dat ze haar hart heeft gevolgd, want dat dat ervoor gezorgd heeft dat zijn kleinkinderen vandaag dicht bij hem wonen. Toch vertellen zijn ogen ook dat hij zich nog steeds afvraagt wat het leven had gebracht, mocht Ana voor de andere weg hebben gekozen. ‘Uiteraard doen kinderen soms dingen die ingaan tegen wat hun ouders voor hen wensen, maar de uitdaging is om constant geïnteresseerd te blijven in onze kinderen zonder onze genegenheid in te houden en te suggereren dat de kinderen niet geliefd zijn als ze niet doen wat wij willen’, stelt Joseph.
Steve Jobs waarschuwde voor het lawaai van de meningen van anderen die onze innerlijke stem overstemmen. Iedereen draagt zo’n lawaai met zich mee. Het zijn vaak stemmen uit het verleden, meningen, raadgevingen en goedbedoelde tips over wat er van ons verwacht wordt en hoe we ons moeten gedragen. Belangrijk is dan dat je op een dag je eigen mening vormt en je eigen innerlijke stem vindt, zodat de andere geluiden naar de achtergrond verdwijnen en hooguit een herinnering zijn van zaken die je hebben beïnvloed tot het vormen van je eigen stemgeluid.
Meer lezen?
Authenticiteit – Jezelf zijn en waarom dat ertoe doet, Stephen Joseph (AW Bruna, november 2016)
