Er beweegt wat op relatievlak. Niet alleen boomt de zelfhulpliteratuur, er is ook het grote succes van datingsites en -apps zoals Parship en Tinder. En op tv kiezen mensen ervoor om blind met elkaar te trouwen, hun partner na zeven jaar te switchen of hun trouw op de proef te laten stellen door professionele verleiders. Wat doen die nieuwe ontwikkelingen met ons?
Tekst Sarina Wijnen – Foto Getty Images
Apps als Tinder, boeken als Mars en Venus en tv-programma’s als Blind getrouwd: omdat iedereen ze kent en het erover heeft, vinden we het vanzelfsprekend dat ze er zijn. Maar als je erop inzoomt, zie je dat dat heel recente én opmerkelijke fenomenen zijn. Want een generatie geleden had niemand kunnen bedenken dat je om een partner te vinden over je telefoon zou moeten swipen. Of dat mensen zich op basis van een persoonlijkheidstest zouden wagen aan een verstandshuwelijk en daar op tv wekelijks verslag van zouden uitbrengen. Ook populaire literatuur over wetenschappelijke modellen zoals de hechtingstheorie, die zegt dat hoe je je als kind gehecht hebt aan je ouders gevolgen heeft voor je latere relaties, was niet voorhanden. Onze ouders en grootouders leerden elkaar vaak kennen op een feestje of via gemeenschappelijke vrienden, meestal als tieners, en bleven hun hele leven samen. ‘Aan je relatie werken’ werd niet gedaan: je trouwde, hoopte op het beste en accepteerde wat er kwam. Boeken over relatiepsychologie, internetdaten en reality-tv zijn iets van de laatste jaren, maar kenden wel al snel een immense populariteit. In cijfers uitgedrukt: in Nederland zijn op dit moment zo’n 1,5 miljoen mensen actief op Tinder, in de VS is het aantal gebruikers van datingsites in vijf jaar verdubbeld, in Groot-Brittannië wordt er in vijf jaar gemiddeld 70 miljoen euro aan zelfhulpboeken gespendeerd en in ons land trok het tv-programma Blind getrouwd wekelijks zo’n 900 000 kijkers. Reden genoeg om die nieuwe trends eens van dichtbij te bekijken.
Langer en gelukkig
Verbonden van Amir Levine en Rachel Heller, Mindfulness in je relatie van David Dewulf en Het geheim van een gelukkige relatie van Mira Kirschenbaum: het zijn drie van meest populaire zelfhulpboeken over de liefde op dit moment. In die literatuur ligt de nadruk veelal op bewustzijn, acceptatie en communicatie. Er wordt aandacht besteed aan hoe je je eigen behoeften en die van je partner leert kennen, hoe je erover een gesprek aangaat en hoe je voor elkaar een spiegel kan zijn en je van daaruit ontwikkelt. In het boek van Dewulf wordt zelfs gesproken over ‘conscious scheiden’, ook ‘scheiden zonder strijden’ genoemd, waarbij je op een bewuste en respectvolle manier uit elkaar gaat. Psycholoog en gezins- en relatietherapeut Lieven Migerode schreef ook zo’n zelfhulpboek: Ik zie u graag, over hoe je gelukkig blijft in je relatie. Hij kan de ontwikkeling dat mensen meer nadenken over de liefde dan ook alleen maar toejuichen, zegt hij. ‘Fantastisch toch dat we de laatste jaren onszelf en de ander beter proberen te begrijpen? Vooral de boeken over hechtingstheorieën, zoals Blijf bij mij van Rika Ponnet, zijn voor mij de basis om relaties te vatten. Je herkent dan als lezer bepaalde typische dynamieken en kan ze kaderen in een groter geheel. Je leert ook om in bepaalde situaties rustiger te blijven, om dingen minder als een afwijzing te zien en om beter te kijken naar wat jij en je partner nodig hebben. Het enige ongewenste effect dat ik daarbij kan bedenken, is dat zulke boeken je soms meer zelfverantwoordelijkheid geven. Wat dan de indruk kan wekken dat als het misloopt, dat je eigen schuld is. Maar het is belangrijk om te beseffen dat zelfhulpboeken een ideaal presenteren, iets om naar te streven, niet iets wat je verplicht moet bereiken.’
Natuurlijk was het succes van die zelfhulpboeken er niet opeens, daar hebben een aantal maatschappelijke ontwikkelingen toe geleid. Lieven Migerode: ‘Allereerst was er het wegvallen van de autoriteit van de Kerk, in de jaren 60. Mensen zijn daardoor op zoek gegaan naar nieuwe houvast en nieuwe morele richtlijnen. Daarnaast veranderden relaties ook structureel. Zo zijn ze doordat mensen nu veel langer leven, dubbel zo lang geworden. Wie veertig jaar samen is, heeft vaak nog zo’n twintig jaar voor de boeg. Dat maakt dat relaties belangrijker worden en dat je ze graag langer leuk houdt. Er zijn ook meer scheidingen en meer singles, waardoor mensen zichzelf en hun vorige relaties graag eens tegen het licht houden en daarbij nood hebben aan inzichten en advies. En ten slotte is trouwen uit liefde iets van de laatste twee eeuwen. Daarvoor was het huwelijk eeuwenlang een economisch instituut: je trouwde om het land of de boerderijen samen te brengen, de liefde vond je wel buiten het huwelijk. Al die ontwikkelingen maakten dat er vraag was naar kennis over relaties en zelfontwikkeling, en zo kwam er ruimte voor deskundigen zoals Rika Ponnet en ikzelf.
Losbandig internet
Een andere recente tendens is die van datingapps zoals Tinder en het nieuwe Happn. Zo kent iedereen wel een paar mensen die hun nieuwe liefde via Tinder hebben leren kennen. Ook de Amerikaanse comédienne Amy Schumer kwam er onlangs eerlijk voor uit dat ze haar nieuwe vriend via de app Bumble heeft ontmoet. Maar ook de voorgangers van die apps – datingsites zoals Parship, Elite en Relatieplanet – doen nog altijd heel goede zaken. Dat die platformen zo populair zijn, is heel logisch, zegt Migerode. ‘In vergelijking met vroeger verbinden we ons een stuk later. We studeren langer, gaan eerst nog een jaartje reizen, halen daarna nog een diploma erbij enzovoort. Sommigen blijven bij de partner die ze tijdens hun studiejaren leerden kennen, maar velen settelen zich pas daarna. Die laatsten moeten dan maar het geluk hebben dat ze op hun werk iemand tegenkomen. Voor een heleboel mensen gebeurt dat niet, waardoor je op dit moment veel zoekenden op de relatiemarkt hebt. Dat een nieuwe technologie die mensen samenbrengt, die dan kunnen kijken of ze bij elkaar passen, vind ik geweldig. Je kan ermee ook verder kijken dan je eigen woonplaats of stamkroeg en zo je opties aanzienlijk vergroten.’
Maar er is ook kritiek op de datingsites en -apps. Zo wordt gezegd dat ze overspel in de hand werken. Een stelling waar Migerode het niet mee eens is. ‘Het klopt dat een percentage mensen dat online een partner zoekt, niet single is. En het klopt ook dat bepaalde sites, zoals Second Love, zich richten op mensen die een buitenechtelijke relatie zoeken. Maar wat is het verschil met cafés of discotheken die bekendstaan als pick-up places en die je in elke stad hebt? De technologie is nieuw, maar het fenomeen bestaat al heel lang.’ Ook Jitse Schuurmans, die als antropoloog aan de universiteit van Amsterdam promoveert op datecultuur, weerlegt dat internetdaten tot meer vreemdgaan leidt. ‘Er wordt soms gedacht dat omdat je op internet meer opties hebt, mensen sneller geneigd zijn om hun partner op te geven voor iemand anders. Maar recent Amerikaans onderzoek wijst uit dat de gemiddelde duur van relaties die online begonnen zijn dezelfde is als die van relaties waarbij mensen elkaar offline leerden kennen. Ook een leuk gegeven: een tijd geleden werd de Amerikaanse versie van Second Love, Ashley Madison, een datingsite voor vreemdgangers dus, gehackt. Bleek dat daar elf miljoen mannen actief op waren, maar minder dan duizend vrouwen. Dus voor mannen kunnen die sites wel een bepaald verlangen oproepen, maar heel veel vrouwen zijn daar niet in geïnteresseerd. En je moet natuurlijk met twee zijn om te kunnen vreemdgaan. Ik zie dus weinig bewijs dat er door het internet meer overspel zou zijn.’
Nieuwe respectloosheid
En dan is er de kritiek dat datingsites en -apps het uiterlijk belangrijker maken. Ook daar is Migerode het niet mee eens. ‘Uit onderzoeken blijkt telkens dat mensen hun eerste indruk altijd laten bepalen door uiterlijk. En wie op zoek is naar een partner, kijkt op een feestje ook rond welke mensen hij aantrekkelijk vindt. Het enige verschil is dat er op zo’n feestje pakweg honderd mensen zijn en dat er op Tinder honderd mensen per uur voorbijkomen.’ Schuurmans daarentegen vindt foto’s op internet kijken en zo mensen beoordelen wezenlijk anders dan iemand in een café of op een feestje tegenkomen. ‘Daar telt voor een eerste indruk ook je lichaamshouding, je presentatie en de energie die je uitstraalt. Er is een rijker scala dat je kan beoordelen als aantrekkelijk of niet. Onderzoek wijst ook uit dat de meeste gebruikers van datingapps enkel de heel mooie foto’s aanklikken en de rest links laten liggen. Dat maakt dat vooral aantrekkelijke mensen baat hebben bij online daten. En dat is wel iets wat wijst op een zekere verschraling en oppervlakkigheid.’
Verder wordt er bij internetdaten ook vaak over een ‘nieuwe respectloosheid’ gesproken. Er wordt dan verwezen naar het fenomeen ‘ghosting’, waarbij iemand met wie je een date hebt gehad, opeens van de radar verdwijnt. Jitse Schuurmans: ‘Het vluchtige van internet moedigt inderdaad een bepaald gedrag aan. Tinder deed een tijd geleden zelf een onderzoek, waaruit bleek dat met een hoog percentage matches niks gebeurt, dat gesprekken heel vaak opeens stoppen en dat gebruikers na een date niks meer horen van iemand. In mijn eigen interviews noemen Tindergebruikers dat ook als een van de grootste frustraties. Dat zijn dingen die veel minder gebeuren als je iemand offline leert kennen, wat meestal via gemeenschappelijke vrienden of je werk gebeurt. Dan is er de etiquette om wat netter met elkaar om te gaan.’
Anders kan ook
Temptation Island, Blind Getrouwd en het nieuwste tv-programma The Seven Year Switch, waarbij koppels na zeven jaar ruilen van partner: behalve de trend van internetdaten, is er ook de tendens van reality-tv over relaties. Iets waar Schuurmans wel een paar bedenkingen bij heeft – maar dan overwegend positieve. ‘Ik denk niet dat Temptation Island echt een impact heeft op relaties, maar je ziet wel dat als iemand voor de bijl gaat en zijn partner bedriegt, dat voor collectieve verontwaardiging onder de deelnemers zorgt. In die zin bekrachtigt het de norm van monogamie. Het programma Blind getrouwd opent dan weer je ogen dat er verschillende manieren zijn om een partner tegen te komen en dat het uitbesteden aan professionals ook een optie is. Want in onze maatschappij is het romantische de norm, en die norm bekritiseert andere manieren van samenkomen: gearrangeerde huwelijken vinden we erg en professionals inschakelen wordt als zielig gezien. Misschien kunnen dat soort programma’s op termijn bijdragen aan een bredere acceptatie van andere tactieken om een partner te vinden.’
Meer lezen
• Ik zie u graag, Lieven Migerode (Lannoo, 2015)
• Blijf bij mij, Rika Ponnet (Lannoo, 2012)
