9 lessen uit Japan
Met Marie Kondo en haar opruimsessies was de toon gezet, en met trends als wabi sabi (de schoonheid van imperfectie) bleven de boeken komen. We kijken massaal naar Japan om langer, gezonder en gelukkiger te leven.
Tekst Marie-Laurence Grézaud en Kristel Bruynseels
Net omdat de Japanners een ijverig volk zijn met harde werkers, kampten zij al sneller met kwalen die een moderne, gejaagde levensstijl met zich meebrengen. Om lichaam en geest weer in balans te brengen, gingen de Japanners zelf grasduinen in hun verleden van geisha’s en samoerai. Daar vonden ze eeuwenoude technieken om opnieuw vitaal door het leven te gaan en die levenslessen uit het land van de rijzende zon kunnen ook ons baten. Met een paar kleine ingrepen, ben je in een wip een frissere versie van jezelf!
- Kôyô: wandel door de kleurenpracht
De zachte, verende grond onder je voeten, de houtige geur van stammen, bladeren en mos en niets dan geritsel, getsjielp en ruisende kruinen: een wandeling in het bos is een boost voor al je zintuigen en brengt rust. Bosbaden of shinrin-yoku noemen de Japanners het en zij weten als geen ander dat het je stresshormonen en bloeddruk verlaagt en je hartritme weer in balans brengt. In Japan gaan ze nog een stapje verder: ze kiezen hun wandelmoment zorgvuldig in functie van de kôyô: het moment in de herfst waarop de groene bladeren aan de bomen rood of geel beginnen te kleuren. De verkleurende bladeren zetten namelijk aan tot contemplatie en prikkelen de zintuigen nog meer. Bij ons staan op zo’n momenten het Zoniënwoud en het Meerdaalwoud bijvoorbeeld in vuur en vlam, een prachtig, verkwikkend schouwspel. Hét moment om rustig in je eentje, of net vrolijk met vrienden en familie, eropuit te trekken en de waan van de dag helemaal achter je te laten.
Shinrin-Yoku. De Japanse kunst van het bosbaden. Yoshifumi Miyazaki (Spectrum, 2018)
2. Sayu: drink lauw water
Mijn moeder gaf me als kind al een glas lauw water als het rommelde in mijn darmen. Of zij wist dat deze gezonde gewoonte uit Japan komt? Dat denk ik niet, laat staan dat ze de term hiervoor kende: sayu is Japans voor water dat aan de kook is gebracht. Het hete water, ontdaan van onzuiverheden en de geur van chloor, koelt daarna af in een kommetje (yuzamashi) gebruikt om het water van de thee op de juiste temperatuur te brengen. Warm water drinken werkt regenererend voor je lichaam, aldus heel wat oosterse geneeswijzen waaronder de ayurveda. Het warme water maakt je maag-darmkanaal schoon, heeft een ontgiftend effect en verhoogt het spijsverteringsvuur, wat gewichtsverlies stimuleert, constipatie tegengaat en je teint helderder maakt. Niet makkelijker dan een half uurtje voor je ontbijt één of twee glazen sayu te drinken. Het liefst doe je dat een beetje mindful: met kleine, langzame slokjes. Je metabolisme wordt zo een pak zachter gewekt dan met een kop sterke koffie. Ook ’s avonds kan je aan de sayu: je avondmaaltijd verteert beter en uiteraard ga je dan rustiger dromenland in.
3. Barazushi: eet gedroogde vis en groenten
Je vindt nergens meer honderdjarigen dan in Japan en dat heeft onder andere met hun gezonde eetgewoontes te maken. Sushi of rauwe vis kennen we al, maar wie hoorde er van barazushi? Deze specialiteit bestaat uit rijst met azijn waarop rauwe of gegrilde vis ligt (tarbot, makreel, sardines en vliegende vissen), aangevuld met zeewier en groenten (wortels, paddenstoelen, sperziebonen) en de wortels van grote klis. De vissen worden aan de oostkust gevangen in een heel woelige zee waardoor de boten in de winter vaak niet kunnen uitvaren. Om ze toch het hele jaar door te kunnen eten, worden ze gedroogd in zout en rijstzemelen. Ook de groenten worden op die manier bewaard, wat maakt dat de paddenstoelen en raapjes sterker smaken en meer vezels, vitamines en mineralen bevatten. Gedroogde knolrapen bijvoorbeeld leveren 15 keer meer energie, 16 keer meer vezels en 23 keer meer calcium dan hun verse tegenhangers. Misschien zelf eens experimenteren met dit droogproces? Moeilijk kan het niet zijn, en gedroogde klis vind je hier dan weer makkelijk in de vorm van supplementen.
4. Hara hachi bun me: prop je niet vol
Mijn grootvader werd 102 en een befaamde uitspraak van hem was: ‘Dank je wel, ik kom toe.’ Hij nam nooit een tweede bord. Precies dat is een eeuwenoude stelregel in Japan: eet tot je voor 80% voldaan bent, dat is voldoende. ‘Anders wordt je maag een zak’, zei de Nederlandse gezondheidsarts Roy Martina jaren geleden al. Je moet met andere woorden nog een stukje hongerig van tafel gaan. Uit bevragingen afgenomen bij Japanse honderdjarigen blijkt dat de meesten zich inderdaad houden aan kleine porties en zich nooit helemaal volproppen. Voedingsdeskundigen geven twee manieren mee om je calorie-inname te beperken: door je lunch of avondmaaltijd te schrappen, of om de zeven à tien dagen aan intermittent fasting te doen.’ Onderzoek toont aan dat calorierestrictie minder ontstekingen oplevert die je organen kunnen beschadigen. We leven dus net wat meer, met net wat minder.
Zo word je honderd. Junko Takahashi. (Uitgeverij Xander, 2017)
5. Yuzu, shôga, hinoki, … : gebruik etherische oliën
Het gebruik van etherische olie kennen we natuurlijk al: tijdens een wellness-momentje, wanneer het wat moeilijk gaat of gewoon thuis in de huiskamer om een bepaalde sfeer te creëren. Toch zit er vaak nog meer achter dan we vermoeden. Aromatherapie maakt integraal deel uit van kampo, de Japanse geneeskunde, die zich baseert op de principes van de traditionele Chinese geneeskunde. Het doel bij beide methodes is het evenwicht herstellen en het natuurlijke zelfhelende vermogen van je lichaam verhogen. Japan kent 150 kampo-bereidingen, die medicinale planten, dierlijke producten en mineralen bevatten. Keuze genoeg dus om er nog wat bewuster gebruik van te maken. Yuzu kalmeert, shôga (gember) werkt ontstekingsremmend en tonifiërend, en hinoki (cypres) heeft een antibacterieel en insectenwerend effect. De etherische olie van sugi (ceder) helpt dan weer bij reuma en houdt muggen op een afstand, terwijl die van shiso of perilla rimpels en acne tegengaan. Al die etherische oliën zijn afkomstig van planten en bomen op de Japanse archipel. Ze zitten vaak in de producten van Puressentiel, makkelijk online te bestellen.
https://be.puressentiel.com/nl
6. Ofuro: zak in een warm bad
Grote baden met warm water uit thermische bronnen: daarvoor moet je in ons land naar Spa gaan. In Japan hebben ze maar liefst 3.000 onsen, gelegen in een idyllische omgeving tussen de zee en de bergen. Wie daar niet geraakt, doet aan ofuro, de traditionele baden die de Japanners ’s avonds voor of na het diner nemen om stress en vermoeidheid van zich af te spoelen. Dat kunnen wij ook! Voor je het warme bad induikt, is het wel aangeraden om je op te frissen aan de wastafel of kort onder de douche te springen, ideaal voor je bloedsomloop. In Japan zijn de badkuipen uitgerust met een verwarmingssysteem. Om bij je thuis de ideale temperatuur te behouden, voeg je voor telkens wat warm water toe. Voeg ook een paar druppels etherische olie van yuzu toe om nog beter te kunnen ontspannen. Of je, net zoals in Japan, hetzelfde bad wil delen met de hele familie, laten we aan jullie over.
7. rajio taisō: gym jezelf fit!
Gymmende Japanners in parken, een beeld waarmee we ondertussen vertrouwd zijn. En waarom zou dat hier ook niet kunnen? In Japan startte deze gezonde gewoonte in de jaren 20 van de vorige eeuw: de radio – en later de televisie- zond vanaf 6.30 uur gym nr 1 en gym nr 2 uit, tot vier keer per dag. De rajio taisō (radio-gymnastiek) wordt ook op school uitgevoerd, in parken, bedrijven en zelfs tijdens de vakantie om de kinderen te motiveren vroeger op te staan. Iedereen voert op zijn eigen tempo de twee reeksen van drie minuten uit: twee keer een twaalftal oefeningen die je spieren stretchen en versterken of je evenwicht verbeteren. Je spieren ontwikkelen is belangrijk, maar ze stretchen evenzeer. Heel wat honderdjarigen starten hun dag met rajio taisō. Anderen blijven in beweging zonder echt te sporten door elke dag stevig schoon te maken of hun moestuin te onderhouden. De Japanners hebben zelfs een dag – 8 oktober – uitgeroepen als feestdag voor de sport, de undôkai. Tijd of geen tijd, zes minuten per dag vrijmaken voor een beetje gym, dat moet zelfs een drukke westerling lukken!
8 Jin shin jyutsu: knijp in je vingers
Jin shin jyutsu, een eeuwenoude geneeskunde die de energiestromen in harmonie brengt, werd opnieuw ontdekt en verspreid door Jirô Murai (1886-1960) in het begin van de 20ste eeuw. Het gaat om een fysio-filosofie die maakt dat je jezelf beter leert kennen en tegelijk de energiestroom in je lichaam regelt. Het uiteindelijk doel is je levensenergie naar de verschillende zones van je lichaam te doen stromen om een disharmonie te herstellen, die gezien wordt als de oorzaak van heel wat aandoeningen. Iedereen kan jin shin jyutsu leren, de methode is gebaseerd op het gebruik van je handen en je ademhaling. Alle zones op je hand zijn gelinkt aan bepaalde organen. Begin bijvoorbeeld al met dit: elke vinger twee minuten vasthouden met je andere hand en diep ademhalen zou al volstaan om je beter te voelen: je duim (maag – milt) om minder ongerust te zijn, de wijsvinger (nier – blaas) om angst tegen te gaan, je middelvinger (galblaas – lever) om je kwaadheid te temperen, je ringvinger (longen – dikke darm) om verdriet te verlichten, je pink (hart – dunne darm) om meer zelfvertrouwen op te bouwen, en de duimmuis (navel – middenrif) om uitputting te behandelen.
Jin Shin Jyutsu, genezingskracht met de handen. F. Waldeck (Lantaarn Publishers, 2006)
Aiki. De eeuwenoude Japanse kunst van het ademhalen. (Xander Uitgevers, 2019)
9. Hataki: dans van zuiverheid
Dat poetsen ook mentaal een helend effect heeft, weten we al langer. Poetsen met de hataki versterkt dat effect nog meer, omwille van het materiaal en de wijze waarop je poetst. De plumeau bestaat uit een lange stok van bamboe, waaraan bovenaan zijden stroken zijn vastgemaakt. Het traditionele schoonmaakgereedschap ritselt elke morgen om het stof te verwijderen uit huizen en winkels. De hataki gaat plafonds, sierlijsten, meubels, plinten, boeken, servies, lampenkappen en papieren bloemen te lijf. Een hataki houdt het stof niet vast zoals een plumeau bij ons, maar doet het opwaaien, verjaagt het tot het langzaam aan op de vloer neerdwarrelt. Wanneer het stof eenmaal op de grond ligt, wordt het opgeveegd. De hataki maakt niet alleen schoon op een ongeëvenaarde manier, het activeert ook de qi of levensenergie en verjaagt slechte vibes. Vind je geen hataki in de winkel, je kan makkelijk zelf eentje in elkaar knutselen, wat dan ook weer bijdraagt tot een mindful zuiveringsproces.
Opgeruimd (Lev.Uitgevers, 2015) en Spark Joy (Lev.Uitgevers, 2017) van Marie Kondo
