‘Eigenlijk is de mens een supersamenwerker’

Nochtans zien we daar toch best wat bewijs van rond ons.
DVD: ‘Ja, maar je kan net zo goed voorbeelden geven van het omgekeerde. Als je kijkt in je dagelijks leven zie je een boel voorbeelden die het tegendeel aangeven: mantelzorg, burenhulp, noem maar op. Er wordt beweerd dat die egoïstische neiging van de mens een biologische grondslag heeft. “Laat de sterkste maar winnen. Het is de natuur en die natuurlijke selectie is goed, het houdt de gezondheid van het volk en het ras in stand.” Dat is het idee. Maar het beantwoordt niet aan de feiten. Als je gaat kijken naar de evolutie van de mens zie je heel andere dingen.’

Zoals?
DVD: ‘Professor Muyldermans, moleculair immunoloog aan de VUB, stelde vast dat “egoïsme op termijn voor een organisme of voor een individu contraproductief is en voor een samenleving nefast”. Dat lijkt me inderdaad een goede samenvatting. Als je mensen in interactie onderzoekt, dan blijkt daaruit altijd dat er drie gedragsregels essentieel zijn voor het overleven van de soort. Ten eerste moet de mens genereus zijn, bereid tot samenwerking, hij moet de hand kunnen uitreiken. Ten tweede moet hij vertrouwen hebben in de ander en optimistisch zijn dat die ook zal willen samenwerken. Ten derde moet hij mild zijn en een zekere graad van vergevingsgezindheid hebben als het niet meteen lukt, en tegelijk grenzen kunnen trekken tot waar hij bereid is te gaan.’

Maar horen die gedragsregels niet bij een heel ontwikkelde mens?
DVD: ‘Nee, het zit juist diep in ons ingebakken. Omdat we weten dat dat ons voortbestaan het best garandeert. We voelen ons als mensen gelukkig en opgewekt als we goed kunnen samenwerken, dat is de laatste jaren echt stevig gedocumenteerd. We voelen ons beschaamd en schuldig – we gaan blozen – als we niet hebben willen samenwerken, terwijl de ander dat wel wilde doen. En we walgen wanneer we willen samenwerken en de ander weigert, dan keren we ons af. Walging is het tegengestelde van empathie en ondermijnt de gemeenschap.’

Schippert de mens niet tussen twee polen: je wilt je richten op jezelf en toch deel uitmaken van een groep? DVD: ‘Dat is hoe het sociaal-darwinisme het stelt: het eigenbelang en het belang van de groep worden tegenover elkaar geplaatst. Maar eigenlijk is er een wisselwerking en zelfs een elkaar versterkende relatie tussen beide. Bij eigenbelang hoort bijvoorbeeld het verlangen naar persoonlijke vrijheid. Maar die vrijheid wordt ook opgebouwd en gegarandeerd door de gemeenschap. Je hebt bijvoorbeeld de vrijheid om te kiezen uit medische behandelingen dankzij de gemeenschappelijke financiering van de gezondheidszorg. Daartegenover staat het individualisme gepromoot op de kap van de ander. Dat is iets heel anders, dat is wat de 1 % doet, zoals we de machtigste rijken tegenwoordig noemen.’