‘Eigenlijk is de mens een supersamenwerker’

Tekst Anne Wislez – Foto Shutterstock

Goed nieuws. De selfish genes van Dawkins ten spijt, is de mens misschien helemaal niet zo zelfzuchtig van aard als we altijd hebben gedacht. Recent wetenschappelijk onderzoek vertelt ons namelijk dat cellen en organismen, eerder dan op zichzelf gericht te zijn, de neiging hebben tot samenwerking.

‘Darwin is mis geïnterpreteerd: het is niet de sterkste die zal overleven, maar wel hij die het best kan samenwerken’

De antropologie toont dat mensen zelfs in het jager-verzamelaartijdperk beschikten over een sterk gevoel van rechtvaardigheid en solidariteit, die het groepsbelang dienden. En ook een baby heeft de aangeboren neiging tot empathie, altruïsme en samenwerking. Dat blijkt ook uit de massa data die Dirk Van Duppen en Johan Hoebeke verzamelden voor hun boek De supersamenwerker. Een boek dat het bekende adagio van the survival of the fittest onder de loep neemt en meteen ook alle beelden die daarbij in ons hoofd ontstaan: de wet van de sterkste, eigenbelang, competitiviteit, agressie en egoïsme. Associaties die berusten op een misverstand, zegt Dirk Van Duppen.

Een misverstand? Leg eens uit.
Dirk Van Duppen: ‘Fittest betekent “meest aangepast”, niet per se “sterkst” of “machtigst”. Darwin werd mis geïnterpreteerd. Hij heeft letterlijk geschreven, vooral in zijn tweede boek The Descent of Man, dat survival of the fittest net zo goed gaat om diegene die het best kan samenwerken, die het meest sociaal is, de meeste empathie heeft. In het beeld van de homo economicus, het heersende mensbeeld van nu, wordt de mensensamenleving afgeschilderd als bestaande uit individuen die alleen de maximale winst voor zichzelf voor ogen hebben, in hebzuchtige concurrentie met de anderen. Dat is ook het heersende idee binnen het neoliberalisme. Maar dat is geen natuurwet, dat is een ideologie. En de ideologie van de huidige machthebbers, maar daarom niet die van de doorsneemens.’

Sommigen beweren dat de moraal van de mens maar een dun laagje vernis is. Krab eraan en je komt de ware mens tegen, in al zijn zelfzucht.
DVD: ‘Inderdaad, dat is ook al tientallen jaren de heersende opvatting in de gedragsbiologie. Maar dat idee is inmiddels achterhaald. De laatste tien-vijftien jaar is er – vooral door de doorbraak in de neurowetenschappen – een massa aan wetenschappelijk materiaal vrijgekomen dat zegt dat die vernistheorie geen steek houdt.’